অতি চমু প্রশ্ন ঃ
১। অসমীয়া গদ্যৰ প্ৰকৃত জনক কোন।
উত্তৰ-অসমীয়া গদ্যৰ প্ৰকৃত জনক হল ভট্টদেৱ ।
২। ভট্টদেৱৰ প্ৰকৃত নাম কি?
উত্তৰ-ভট্টদেৱৰ প্ৰকৃত নাম হল বৈকুন্ঠনাথ ভাগৱত ভট্টাচাৰ্য ।
৩। ভট্টদেৱৰ ক’ত আৰু কেতিয়া জন্ম হৈছিল ?
উত্তৰ- ১৫৫৮ চনত কামৰূপৰ বৰনগৰ অঞ্চলৰ ভেৰাগ্ৰামত ভট্টদেৱৰ জন্ম হৈছিল ।
৪। ভট্টদেৱৰ পিতৃৰ নাম কি?
উত্তৰ-ভট্টদেৱৰ পিতৃৰ নাম হল চন্দ্ৰ ভাৰতী ।
৫।ভট্টদেৱে কোনজন ব্যক্তিৰ ওচৰত শৰণ লৈছিল?
উত্তৰ-ভট্টদেৱে দামোদৰদেৱৰ ওচৰত শৰণ লৈছিল ।
৬। ভট্টদেৱে কাৰ নিৰ্দেশত কথাগীতা আৰু কথা ভাগৱত ৰচনা কৰিছিল ?
উত্তৰ-ভট্টদেৱে দামোদৰদেৱৰ নিৰ্দেশত কথাগীতা আৰু কথা-ভাগৱত ৰচনা কৰিছিল ।
৭।ভট্টদেৱৰ প্ৰথম অধ্যায়ৰ নাম কি?
উত্তৰ-ভট্টদেৱৰ প্ৰথম অধ্যায়ৰ নাম হল কথাভাগৱত ।
৮। কথা গীতাৰ দ্বিতীয় অধ্যায়ত কি পোৱা যায়?
উত্তৰ-কথা গীতাৰ দ্বিতীয় অধ্যায়ত কথা গীতাৰ দৰে যুক্তি তৰ্কৰ অৱতাৰণা কৰা নাই ।
৯। ভট্টদেৱৰ গদ্যক কি গদ্য বুলি কোৱা হয়।
উত্তৰ- ভট্টদেৱৰ গদ্যক কথাগীতা বুলি কোৱা হয় ।
১০. ‘গুৰুসেৱা মাহাত্ম্য’ৰ পাঠৰ লেখক কোন?
উত্তৰ- গুৰুসেৱা মাহাত্ম্য পাঠৰ লেখক হল গোপালচৰণ দ্বিজ ।
১১. দামোদৰ দেৱৰ পিছত বৈকুণ্ঠপুৰ সত্ৰাধিকাৰ কোন হৈছিল ?
উত্তৰ- দামোদৰ দেৱৰ পিছত তেওঁৰ প্ৰধান শিষ্য বলদেৱ বৈকুন্ঠপুৰ সত্ৰাধিকাৰ হৈছিল ।
১২. গোপালচৰণৰ গুৰু কোন আছিল?
উত্তৰ-দামোদৰদেৱ গোপালচৰণৰ গুৰু আছিল ।
১৩. গুৰুসেৱা মাহাত্ম্য পাঠ ক’ৰ পৰা লোৱা হৈছে?
উত্তৰ-গুৰুসেৱা মাহাত্ম্য পাঠটো মহাপুৰুষ শ্ৰী মন্ত শংকৰদেৱৰ ভক্তি ৰত্নাকৰ কথাৰ পৰা লোৱা হৈছে ।
১৪. গুৰুসেৱা মাহাত্ম্য পাঠত ভক্তিজ্ঞান দাতা গুৰুৰ মাহাত্ম্য কেইটা শ্লোকত পোৱা যায় ?
উত্তৰ-
১৫. শংকৰদেৱৰ ভক্তিৰত্নাকৰ কোনে অসমীয়ালৈ পদ ভাঙনি কৰিছিল?
উত্তৰ-
১৬. গুৰু কেইপ্ৰকাৰৰ?
ভট্টদেৱৰ গদ্যৰ বৈশিষ্ট্য কি কি ?
উত্তৰ-গুৰু তিনি প্ৰকাৰৰ ।
১৭. ৰঘুনাথ মহন্ত কোন শতিকাৰ লেখক?
উত্তৰ- ৰঘুনাথ মহন্ত অষ্টাদশ শতিকাৰ লেখক ।
১৮. ৰামৰ বন-গমন পাঠটো ক’ৰ পৰা লোৱা হৈছে।
উত্তৰ-ৰামৰ বন-গমন পাঠটো ৰঘুনাথ মহন্তৰ শ্ৰী ৰামায়ণ কথাৰ পৰা লোৱা হৈছে ।
১৯. দৈয়াং সত্ৰৰ প্ৰতিষ্ঠাতা কোন আছিল?
উত্তৰ- দৈয়াং সত্ৰৰ প্ৰতিষ্ঠাতা হল হৰে কৃষ্ণ ।
২০. ৰঘুনাথ মহন্তৰ প্ৰথম ৰচনা কি?
উত্তৰ- ৰঘুনাথ মহন্তৰ প্ৰথম ৰচনা হল শত্ৰুঞ্জয় ।
২১. শত্ৰুঞ্জয় কাব্য কেতিয়া ৰচনা কৰা হৈছিল ?
উত্তৰ- শত্ৰুঞ্জয় কাব্যখন অষ্টাদশ শতিকাত ৰচনা কৰা হৈছিল ।
২২. শত্রুঞ্জয় কাব্যক আন কি নামেৰে জনা যায়? ৰঘুনাথ মহন্তই ৰচনা কৰা শ্রেষ্ঠ গ্ৰন্থখনৰ নাম কি?
উত্তৰ-শত্ৰুঞ্জয় কাব্যক বালীৰ দ্বিবিজয় নামেৰে জনা যায় । ৰঘুনাথ মহন্তই ৰচনা কৰা শ্ৰেষ্ঠ গ্ৰন্থখনৰ নাম হল কথা ৰামায়ণ ।
২৩.ৰঘুনাথ মহন্তৰ শেষ ৰচনা কি?
উত্তৰ- ৰঘুনাথ মহন্তৰ শেষ ৰচনা হল কথা ৰামায়ণ ।
২৫.কথা ৰামায়ণৰ আধাৰ গ্ৰন্থ কি?
উত্তৰ-কথা ৰামায়ণৰ আধাৰ গ্ৰন্থ হল শত্ৰুঞ্জয় আৰু অদ্ভূত ৰামায়ণ ।
২৬. ৰঘুনাথ মহন্তই কোন গৰাকী ব্যক্তিৰ প্ৰভাৱত কথা ৰামায়ণ ৰচনা কৰিছিল ?
উত্তৰ-ৰঘুনাথ মহন্তই প্ৰাক শংকৰী যুগৰ অপ্ৰমাদী কবি মাধৱ কন্দলীৰ প্ৰভাৱত কথা ৰামায়ণ ৰচনা কৰিছিল ।
২৭.ৰামৰ অভিষেকৰ বাৰ্তা কৈকেয়ীক কোনে দিছিল?
উত্তৰ-ৰামৰ অভিষেকৰ বাৰ্তা কুজি মন্থৰাই কৈকেয়ীক দিছিল ।
২৮. কুঁজী মন্থৰা কোন?
উত্তৰ– কুঁজী মন্থৰা ৰাণী কৈকেয়ীৰ এজনী দাসী আছিল ।
২৯. কৈকেয়ীৰ ভাতৃৰ নাম কি?
উত্তৰ- কৈকেয়ীৰ ভাতৃৰ নাম হল য়ুধাজিত ।
৩০. ৰামায়ণকথাৰকোনকাণ্ডতৰামৰচৰিত্ৰৰমহত্ববেছিপোৱাযায়।
উত্তৰ- ৰামায়ণ কথাৰ অযোধ্যা কাণ্ডত ৰামৰ চৰিত্ৰৰ মহত্ব বেছি পোৱা যায় ।
৩১.‘আততায়ীৰ বধে কিছু দোষ নাহি।’ বুলি কাক কোৱা হৈছে?
উত্তৰ- আততায়ী বধে কিছু দোষ নাহি । ইয়াত আততায়ী বুলি ভৰতৰ মাতৃ কৈকেয়ীক কোৱা হৈছে ।
চমু প্রশ্ন ঃ
১।ভট্টদেৱৰ সাহিত্যিক জীৱনৰ কীৰ্তি স্তম্ভ কি কি?
উত্তৰ-ভট্টদেৱৰ সাহিত্যিক জীৱনৰ কীৰ্তিস্তম্ভ হল কথাগীতা, কথা-বাগৱত, আৰু কথা-ৰত্নাৱলী ।
২।ভট্টদেৱ কি কি উপাধিৰে বিভূষিত?
উত্তৰ-ভট্টদেৱ কবিৰত্ন আৰু ভাগৱত আচৰ্উয পাধিৰে বিভূষিত ।
৩। ভট্টদেৱে সংস্কৃতত লিখা গ্রন্থ দুখন কি কি?
উত্তৰ- ভট্টদেৱে সংস্কৃতত লিখা গ্ৰন্থ দুখন হল ভক্তিসাৰ আৰু ভক্তিবিবেক ।
8. ভট্টদেৱৰ কথাগীতাৰ দুটা বৈশিষ্ট্য উল্লেথ কৰা।
উত্তৰ- ভট্টদেৱৰ কথাগীতাৰ দুটা বৈশিষ্ট্য হল
ক) ভট্টদেৱে দৈনন্দিন ব্যৱহাৰিত কথাভাষা গ্ৰহণ কৰা নাছিল । কথাভাষাৰে এটা সাধু আৰু গুৰু গম্ভীৰ ৰূপ গদ্যত ব্যৱহাৰ কৰিছে ।
খ) তেওঁৰ পুথিৰ পদ্যপুথিত ব্যৱহাৰ কৰা শব্দাৱলী আৰু ব্যাকৰণিক পদ্ধতিটো গ্ৰহণ কৰি কথিত ভাষাৰ বাক্য ৰচনা প্ৰণালীত তাক ব্যৱহাৰ কৰিছে ।
৫। কথাগীতা অনুবাদ মূলক নহৈ ব্যাখ্যামূলক কি কি?
উত্তৰ-
৬. গুৰু কেই প্ৰকাৰৰ আৰু কি কি?
উত্তৰ- গুৰু তিনিপ্ৰকাৰৰ যেনে
ক) পিতৃ-মাতৃ ।
খ) শিক্ষক ।
গ) দীক্ষাগুৰু ।
৭. গোপালচৰণ দ্বিজে কি কি গ্ৰন্থ ৰচনা কৰিছিল ?
উত্তৰ- গোপালচৰণ দ্বিজে ৰচনা কৰা গ্ৰন্থ কেইখন হল
ক) ভাগৱত তৃতীয়স্কন্দ, খ) ভাগৱত সপ্তস্কন্দ, গ) ভাগৱত অষ্টম স্কন্দ, ঘ) শংকৰদেৱৰ ভক্তি ৰত্নাকৰৰ ভাঙনি ।
৮। ৰঘুনাথ মহন্তই ৰচনা কৰা গ্ৰন্থকেইখনৰ নাম কি কি?
উত্তৰ- ৰঘুনাথ মহন্তই ৰচনা কৰা গ্ৰন্থকেইখনৰ নাম হল
ক) কথা ৰামায়ণ ।
খ) অদ্ভুত ৰামায়ণ ।
গ) শত্ৰঞ্জয় ।
৯। ৰজা দশৰথৰ ভাৰ্য্য তিনি গৰাকীৰ নাম কি কি?
উত্তৰ- ৰজা দশৰথৰ তিনিগৰাকী ভাৰ্য্যৰ নাম হল
ক) কৌশল্যা ।
খ) কৈকেয়ী ।
গ) সুমিত্ৰা ।
১০. ৰামৰ বন গমন পাঠটো ক’ৰ পৰা লোৱা হৈছে?
উত্তৰ- ৰামৰ বন গমন পাঠটো ৰঘুনাথ মহন্তৰ শ্ৰী ৰামায়ণ কথাৰ পৰা লোৱা হৈছে ।
১১. ৰঘুনাথ মহন্তৰ গদ্যৰীতিৰ দুটা বৈশিষ্ট্য লিখা।
উত্তৰ-
ৰচনা ধৰ্মী প্রশ্ন :
১। ভট্টদেৱৰ সাহিত্যিক প্ৰতিভাৰ বিষয়ে লিখা।
উত্তৰ- অসমীয়া গদ্য সাহিত্যৰ প্ৰতিষ্ঠাতা বুলি ভট্টদেৱক কোৱা হয় । ১॥৫৫৮ চনত কামৰূপ বৰনগৰ অঞ্চলৰ ভেৰাগ্ৰামত ভট্টদেৱৰ জন্ম হয় । তেওঁৰ পিতুৃৰ নাম হল চন্দ্ৰ ভাৰতী। নীলকান্ত দাসৰ দামোদৰ দেৱৰ চৰিতৰ মতে বজালী অঞ্চলৰ বিজনকুছিৰ কবি সৰস্বতী নামৰ পণ্ডিত এজনৰ দ্বিতীয় পুত্ৰ ভট্টদেৱ । তেওঁ যথেষ্ট সময়ত শাস্ত্ৰত পাৰ্গত হয় । তেওঁৰ প্ৰকৃত নাম আছিল বৈকুন্ঠনাথ ভাগৱত ভট্টাচাৰ্য । তেওঁ যথাৰীতি শিক্ষা শেষ কৰি দামোদৰদেৱৰ ওচৰত শৰণ লয় ।
দামোদৰদেৱে ভট্টদেৱক কথা ভাগৱত ৰচনা কৰিবলৈ কয় আৰু সেইমতে ভট্টদেৱে টীকাভাষ্য অনুসৰণ কৰি প্ৰথম স্কন্দ ৰচনা কৰি দামোদৰদেৱক দেখুৱায় । দামোদৰদেৱে ভাগৱতৰ চমু আৰু সৰল ৰূপ দিয়াৰ আদেশ দিয়ে ।
ভট্টদেৱৰ ভাগৱত ৰচনাৰ উ ৎপত্তি আৰু ব্যাখ্যাৰ অসাধাৰণ ক্ষমতা দেখি পণ্ডিত সমাজে কবিৰত্ন আৰু ভাগৱত আচাৰ্য উপাধি দিয়ে । দামোদৰদেৱে কোচবিহাৰলৈ যাওঁতে পাটবাউসী সত্ৰৰ ভাগৱতী ভট্টদেৱক পাতি থৈ যায় ।
পাটবাউসীত থকাসময়ত ভতিজাক শ্ৰী কৃষ্ণদেৱৰ লগত মনোমালিন্য হোৱাত দামোদৰদেৱে ভট্টদেৱ আৰু কৃষ্ণদেৱক দুয়োকে তেওঁৰ মৃত্যুৰ সময়ত সুস্বাদু খাদ্য লৈ কোচ বিহাৰলৈ মাতি পঠাইছিল । সেই নিৰ্দেশ মানি লৈ ভট্টদেৱে কথাভাগৱত ৰচনা কৰি গুৰুৰ হাতত তুলি দিয়ে । ভট্টদেৱৰ সাংস্কৃতিক বা সাহিত্যিক জীৱনৰ কীৰ্তিস্তম্ভ হল কথাগীত, কথাভাগৱত আৰু কথা-ৰত্নাৱলী । ইয়াৰোপৰি ভট্টদেৱৰ আন উল্লেখযোগ্য গ্ৰন্থ হৈছে শৰণমালিকা, গুৰুবংশাৱলী, প্ৰসঙ্গমালা । সংস্কৃত ভাষাত ৰচনা কৰা আন কেইখনমান গ্ৰন্থ হল ভক্তিসাৰ, আৰু ভক্তিবিবেক । কথাগীতা আৰু কথাভাগৱতৰ পাছত কথা-ৰত্নাৱলী ৰচনা কৰে । সেইফালৰ পৰা সপ্তদশ শতিকাৰ দ্বিতীয় দশকত কথা-ৰত্নাৱলী গ্ৰন্থখন সম্পূৰ্ণ কৰে ।
ভক্তিবিবেক গ্ৰন্থখন সংগ্ৰাহক পুৰাণ সাহিত্য, উপনিষদ আদিৰ শ্লোক সংগ্ৰহ কৰিছে । ভক্তিসাৰ কৃষ্ণৰ পূৰ্ণ ব্ৰহ্মত্ব প্ৰতিপালন কৰি ভক্তিৰ শ্ৰেষ্ঠতা প্ৰদৰ্শন কৰিছে । ভক্তিবিবেক গ্ৰন্থত শ্ৰৱণ-কীৰ্তন আদি নবিধ ভক্তিৰ মহিমা, বিষ্ণুৰ শ্ৰেষ্ঠত্ব, সাকাৰ-নিৰাকাৰ আদি জ্ঞানক কথা শ্লোকসমূহত সংস্কৃতত গূঢ়াৰ্থ ৰূপত প্ৰকাশ কৰিছে । চৰিত পুথিৰ মতে কথাভাগৱত আগতে ৰচনা আৰু কথাগীতা পাছত ৰচনা কৰে । কথা-ভাগৱতৰ দশমস্কন্ধ শংকৰদেৱৰ আদি দশম আৰু অনন্ত কন্দলীৰ শেষ দশমৰ কথা উল্লেখ কৰিছে । গতিকে কথা-ভাগৱত ষোড়শ শতিকাৰ শেষ দশকৰ ৰচনা বুলি কব পাৰি । সত্যেন্দ্ৰ নাথ শৰ্মাই কথা ভাগৱত আৰু কথা-গীতাৰ সম্পৰ্কে লিখিছে কথাভাগৱতত ভট্টদেৱে টাকাভাষ্যৰ সহায় ললেও সেইবোৰক হুবহু অনুবাদ নকৰি বা নকল নকৰি বিষয়বস্তুক সহজভাৱে ৰূপ দিছে , কথা গীতাৰ দৰে যুক্তি তৰ্কৰ অৱতাৰণা কৰা নাই । কথা-গীতাত লিখকে শংকৰী , ভাস্কৰী, দামোদৰী আৰু শ্ৰী ধৰী — এই চাৰিবিধ টীকা আলোচনা কৰি গীতাৰ তত্ত্বগধুৰ বিষয়বস্তু প্ৰকাশ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে । উপৰোক্ত চাৰিটা টীকাৰ ভিতৰত ভক্তি প্ৰধান শ্ৰীধৰ টীকাৰ প্ৰভাৱেই অতি বেছি । টীকাত যেনেধৰণে পূৰ্ব পক্ষৰ প্ৰশ্ন আৰু উত্তৰ পক্ষৰ সিদ্ধান্ত দিয়া হয় বা একোটা সম্ভাৱনীয় প্ৰশ্ন তুলি বা সন্দেহ সৃষ্টি কৰি তাৰে উত্তৰ দি ক্ৰমে বক্তব্য বিষয় প্ৰকাশ কৰি যোৱা হয়, ভট্টদেৱেও গীতাত তাকে অনুসৰণ কৰিছে । ইয়াৰ ফলত পাঠকৰ বা শ্ৰোতাৰ পক্ষে বক্তব্য বুজাত সুবিধা হৈছে । শ্ৰীধৰ স্বামীৰ যুক্তি আৰু ব্যাখ্যাৰ প্ৰভাৱ ভট্টদেৱৰ ৰচনাত অতি স্পষ্ট হৈ আছে । অসমীয়া সাহিত্যৰ সমীক্ষাত্মক ইতিবৃত্ত ।
২ ভট্টদেৱৰ কথাগীত প্রথম অধ্যায়ৰ আধাৰত কথাগীতাৰ গদ্যৰীতি লিখা
উত্তৰ-
৩।অসমীয়া সাহিত্যৰ প্ৰথম সাহিত্যিক গদ্যৰ জন্মদাতা ভট্টদেৱ কিমান প্ৰতিভাশালী, তেওঁৰ ভাষা উপজিয়ে কিমাৰ শক্তিশালী ভাবিলে বিস্ময়ত অভিভূত হ’ব লাগে – কথাগীতাৰ গদ্যৰ প্ৰসঙ্গত এই মন্তব্যৰ বিচাৰ কৰা।
উত্তৰ-
8। কথাগীতা প্ৰকৃততে এখন অনুবাদমূলক গ্ৰন্থ নহৈ ব্যাখ্যামূলক গ্ৰন্থহে হৈছে? তোমাৰ পাঠৰ আধাৰত যুক্তি যুক্ততা বিচাৰ কৰা।
উত্তৰ-
৫। কথাগীতাৰ ভাষা গুৰু গম্ভীৰ সাধু ভাষা, চুটি চুটি বাক্য সংযোগেৰে গধুৰ বিষয়বস্তু বুজোৱাত লিখক অতুলনীয় ৰচনা ক্ষমতা পৰিলক্ষিত হৈছে। পুথিৰ উদ্দেশ্য আৰু লিখাৰ ভংগীৰ লগত অপূর্ব সমন্বয় ঘটিছে।’ উক্ত মন্তব্যৰ যথাৰ্থতা উদাহৰণেৰে বিচাৰ কৰা।
উত্তৰ-
৬। কথাগীতাৰ ব্যাকৰণগত বৈশিষ্ট্যবোৰ লিখা।
উত্তৰ- কথাগীতাৰ ব্যাকৰণগত বৈশিষ্ট্যবোৰ হল
১। ভট্টদেৱে দৈনন্দিন ব্যৱহাৰিত কথ্যভাষা গ্ৰহণ কৰা নাছিল । কথ্যভাষাৰে এটা সাধু আৰু গুৰু গম্ভীৰ ৰূপ গদ্যত ব্যৱহাৰ কৰিছে ।
২। তেওঁৰ পুথিৰ গদ্যপুথিত ব্যৱহাৰ কৰা শব্দাৱলী আৰু ব্যাকৰণিক পদ্ধতিটো গ্ৰহণ কৰি কথিত ভাষাৰ বাক্য ৰচনা প্ৰণালীত তাক ব্যৱহাৰ কৰিছে ।
৩। গদ্য বা কথ্যৰীতি প্ৰকাশৰ মাধ্যমৰূপে গ্ৰহণ কৰিলেও পদবন্ধনৰ ৰীতিৰ মোহ এৰিব পৰা নাই ।
৪। কথা ভাগৱতৰ মাজে-মাজে তেওঁৰ গদ্যৰীতি ছন্দগন্ধী হৈ পৰা দেখা যায় । যাৰ ফলত বাক্যবোৰ অন্ত্যানুপ্ৰাসযুক্ত আৰু শব্দ বিন্যাস ৰীতি লয় প্ৰসাৰী হৈছে ।
৫। বাক্যত শব্দ বিন্যাস প্ৰণালী নিখুত আৰু ব্যাকৰণৰ প্ৰয়োগ বিশুদ্ধ ।
৬ । ভট্টদেৱৰ কথাগীতা, কথাভাগৱতত ব্যৱহাৰ হোৱা বাক্যবোৰ সাধাৰণতে ছুটি ছুটি ।
৭। সংস্কৃতিয়া প্ৰভাৱ যুক্ত সমাসবদ্ধ বাক্যৰ প্ৰয়োগ কৰা দেখা যায় ।
৮। তদ্ভৱ শব্দ-প্ৰয়োগ কৰা বাক্যবোৰ প্ৰয়োগ কৰিছে ।
৯। ছন্দোবদ্ধ ৰচনা প্ৰয়োগ নোহোৱা উত্তম পুৰুষৰ ভৱিষ্যত কালৰ প্ৰত্যয় ম আৰু তৃতীয় পুৰুষ ব প্ৰত্যয় তেওঁৰ গদ্যৰ বিশেষত্ব ।
১০। কাৰক বিভক্তিত পৰা প্ৰত্যয়ৰ ব্যৱহাৰ দুই এঠাইত দেখা যায় ।
১১। তেওঁৰ ৰচনাত মাজে-মাজে ঘৰুৱা উপমা বা চিত্ৰ প্ৰয়োগ কৰি ব্ক্তব্য বিষয় পৰিস্ফুট কৰাৰ এটা ক্ষীণ প্ৰবাহ দেখা যায় ।
১২। ভট্টদেৱে প্ৰয়োগ কৰা বাক্যবোৰ চুটি-চুটি কিন্তু তাৰ মাজত বহু কথা সুমুৱাই দিয়া ক্ষমতা তেওঁৰ আছে । তেওঁৰ ভাষা প্ৰকাশিকা শক্তি উল্লেখ কৰা হৈছে যদ্যপি তুমি সকলো পানীত কৰি অত্যন্ত পাপ কৰা হোৱা তথাপি পাপৰ সমুদ্ৰক জ্ঞান নাৱে অনায়াসে তৰিবা । যেন কষ্ঠসমূহক প্ৰজ্জলিত অগ্নিয়ে ভস্ম কৰে তেমনে জ্ঞানাগ্নিয়ে প্ৰাবদ্ধ বিনে সকল কৰ্মতে ভস্ম কৰে ।
১৩। চুটি-চুটি বাক্য ব্যৱহাৰ কৰা গহদ্য কলি যুগত ধৰ্মৰ তিনিপদ টুটিল, অস্তত সিয়ো পদ্দ নষ্ট হৈব । প্ৰজাসবো নিৰ্দয়া, দুৰাচাৰ, কলহপ্ৰিয় কামুক বিত্তহীন, হব ।
৭. ভট্টদেৱৰ গদ্য শক্তিশালী হোৱা সত্বেও জনপ্ৰিয় নোহোৱাৰ কাৰণবোৰ ব্যাখ্যা
কৰা।
উত্তৰ- ভট্টদেৱক অসমীয়া গদ্য সাহিত্যৰ প্ৰকৃত জনক বুলি কোৱা হয় । তেওঁৰ হাততেই অসমীয়া গদ্য সাহিত্যই প্ৰকৃত পক্ষে বিকাশ লাভ কৰে, যদিও ভট্টদেৱৰ গদ্য সাহিত্য অসমীয়া সমাজত জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰিব নোৱাৰিলে । কাৰণ তেওঁ সংস্কৃত সাহিত্যত অগাধ বা বিদগ্ধ পণ্ডিত হোৱা কাৰণে কথাগীতা, কথাভাগৱত আৰু ভক্তি ৰত্নাৱলীত অসমীয়া কথিত শব্দৰ পৰিৱৰ্তে সংস্কৃত শব্দৰ প্ৰয়োগ বেছি আছিল ।
ভট্টদেৱে তত্ত্বগধুৰ সংস্কৃত শাস্ত্ৰ কথাগীতা, কথাভাগৱত, ভক্তি-ৰত্নাৱলী অসমীয়া গদ্যলৈ ৰূপান্তৰ কৰি অসমীয়া ভাষাক উচ্চ মৰ্যাদা দান কৰি তত্ত্বগধুৰ ভাৱ প্ৰকাশৰ সহজ-বাহন হিচাপে অসমীয়া গদ্যভাষাক প্ৰতিষ্ঠা কৰিলে । তেওঁ গ্ৰন্থ তিনিখন অসমীয়ালৈ অনুবাদ কৰি অসমীয়া গদ্যভাষাৰ চালিকাশক্তিৰ নতুন শিক্ষাৰ পৰিচয় দিলে ।
১। ভট্টদেৱে দৈনন্দিন ব্যৱহাৰিত হৈ থকা কথাভাষা গ্ৰহণ কৰা নাছিল । কথাভাষাৰে এটা সাধু আৰু গুৰু গম্ভীৰ ৰূপ গদ্যত ব্যৱহাৰ কৰিছে ।
২। ভট্টদেৱৰ পুথিৰ পদ্যপুথিত ব্যৱহাৰ কৰা শব্দাৱলী আৰু ব্যাকৰণিক পদ্ধতিটো গ্ৰহণ কৰি কথিত ভাষাৰ বাক্য ৰচনা প্ৰণালীত তাক ব্যৱহাৰ কৰিছে ।
৩। গদ্য বা কথ্যৰীতি প্ৰকাশৰ মাধ্যমৰূপে গ্ৰহণ কৰিলেও পদবন্ধৰ ৰীতিৰ মোহ এৰিব পৰা নাই ।
৪। কথা ভাগৱতৰ মাজে মাজে তেওঁৰ গদ্যৰীতি ছন্দগন্ধী হৈ পৰা দেখা যায় । যাৰ ফলত বাক্যবোৰ অন্ত্যানুপ্ৰাসযুক্ত শব্দবিন্যাসৰ ৰীতি লব লগা হৈছে ।
৫। বাক্যত শব্দ বিন্যাস প্ৰণালী নিখুত আৰু ব্যাকৰণৰ প্ৰয়োগ বিশুদ্ধ ।
৬। ভট্টদেৱৰ কথাগীতা, কথাভাগৱতত ব্যৱহাৰ হোৱা বাক্যবোৰ সাধাৰণতে চুটি-চুটি ।
৭। সংস্কৃতীয়া প্ৰভাৱযুক্ত সমাসবদ্ধ বাক্যৰ প্ৰয়োগ কৰা দেখা যায় ।
৮। তদ্ভৱ শব্দ -প্ৰয়োগ কৰা বাক্যবোৰ প্ৰয়োগ কৰিছে ।
৯। ছন্দোবদ্ধ ৰচনা প্ৰয়োগ নোহোৱা উত্তম পুৰুষৰ ভৱিষ্যত কালৰ প্ৰত্যয় ম আৰু তৃতীয় পুৰুষৰ ব প্ৰত্যয় তেওঁৰ পদ্যৰ বিশেষত্ব ।
১০। কাৰক বিভক্তিত পৰা প্ৰত্যয়ৰ ব্যৱহাৰ দুই এঠাইত দেখা যায় ।
৮. হে মধুসুদন, আৰা যদি আমাক মাৰে তথাপি আমি তাৰাক মাৰিবে ইচ্ছা নকৰি। কোনে কেতিয়া কি কাৰণে এইদৰে কৈছিল বিশদভাৱে আলোচনা কৰা।
উত্তৰ-
৯। মঞি অস্ত্ৰ নধৰি মৌনে ৰহো, তেৱে যদি দুৰ্য্যোধনাদি অস্ত্ৰ ধৰি মোকে বধে তোৰ মোৰ মহাপ্ৰিয় হয়, যাতো পাপ নিসিজিব।’ – কোনে কেতিয়া কি কাৰণে এইদৰে কৈছিল স্পষ্টভাৱে আলোচনা কৰা।
উত্তৰ-
১০. গুৰুসেৱা মাহাত্ম্য পাঠটোৰ মূলকথাখিনি তোমাৰ ভাষা লিখা।
উত্তৰ- গুৰুসেৱা মাহাত্ম্য পাঠটোৰ বা প্ৰধান চৰিত্ৰটো হল ভগৱান শ্ৰী কৃষ্ণ । গুৰুসেৱা মাহাত্ম্য পাঠটোৰ লিখক গোপালচৰণ দ্বিজে জগতৰ প্ৰথমজন পৰম পুৰুষ, ত্ৰি-জগতৰ পতি, পৰম আত্মা শ্ৰী কৃষ্ণক প্ৰথমে প্ৰণাম কৰিছে । শ্ৰী কৃষ্ণ হল প্ৰথমজন ৰাজনীতিবিদ আৰু কুটনীতিবিদ পুৰুষ আছিল । ইয়াৰ পাছত বৈষ্ণৱসকলে প্ৰণাম জনাইছে । কৃষ্ণৰ একান্ত সেৱক বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ গুৰু মহাপুৰুষ শ্ৰী মন্ত শংকৰদেৱৰ জন্মৰ আগতে ইয়াত বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ ভক্তিৰ প্ৰভাৱ নাছিল । শংকৰদেৱৰ বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ প্ৰভাৱ চাৰিওফালে বিয়পি পৰিছিল । যি গৰাকী মহান পুৰুষ শ্ৰী মন্ত শংকৰদেৱে বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ ভক্তিৰ নিজৰা বিয়পাই তুলিলে সেইগৰাকী মহান পুৰুষৰ মহিমা গোপালচৰণ দ্বিজৰ ব্ৰাহ্মণৰ সীমিত জ্ঞানেৰে প্ৰকাশ কৰাটো সম্ভৱপৰ নহয় । মহাপুৰুষ শংকৰদেৱে বহুতো লোকক বা জনসাধাৰণক দয়া-ক্ষমা কৰি ভক্তিৰত্নাকৰ নামৰ গ্ৰন্থখন ৰচনা কৰিলে । সাধুসকলে কথা-বদ্ধৰ বাবে যেন নিন্দা বা হিংসা নকৰে । ইয়াৰ পাছত ৰত্নাকৰ গ্ৰন্থ কথাবস্তু বৰ্ণনা কৰিবলৈ আগবাঢ়ি আহিছে । মহাপুৰুষ শংকৰদেৱে ভাগৱত গ্ৰন্থৰ পৰা শ্লোক আনি জনসাধাৰণৰ কাৰণে ৰত্নাকৰ শাস্ত্ৰ ৰচনা কৰিলে । ৰত্নাকৰ শাস্ত্ৰৰ মাজে-মাজে পুৰাণৰ বহুতো বচন সুমুৱাই ৰাখিছে যাতে সমালোচকসকলৰ আলোচনাৰ পৰা আতৰি থাকিব পাৰে ।
পোনপ্ৰথমে ভগৱান শ্ৰী কৃষ্ণক প্ৰণাম কৰিছে । যি গৰাকী মহাপ্ৰভূৰ নামটো উচ্চাৰণ কৰিলেই মহাপাপীসকলে সংসাৰ-সাগৰৰ পৰা পলায়ন কৰে । তেনে এগৰাকী উপাস্য দেৱতা ভগৱানক সেৱা কৰিলে মানুহৰ জীৱনৰ মুক্তি লাভ হয় । গোপালচৰণ দ্বিজে পুনৰ কৈছে যে ভাগৱত শাস্ত্ৰ হৈছে এখন অমৃতৰ সাগৰ । শংকৰদেৱে তাক মথি উদ্ধাৰ কৰিলে । সেইকাৰণে সকলোৱে শুদ্ধ অন্তৰেৰে তাক সেৱা কৰিব লাগে । সমস্ত ভাগৱত শাস্ত্ৰৰ পৰা যি সাৰতত্ত্ব সংগ্ৰহ কৰি যিখন গ্ৰন্থ ৰচনা কৰিলে সেই গ্ৰন্থখনেই হল ভক্তিৰত্নাকৰ ।
দশমস্কন্ধৰ আশী অধ্যায়ত দৰিদ্ৰ দামোদৰক ভগৱান শ্ৰীকৃষ্ণই কৈছে যে ভক্তি জ্ঞান দান কৰা গুৰুৱে অত্যন্ত পূজনীয় । এই ক্ষেত্ৰত তিনিজন গুৰুৰ কথা ইয়াত কোৱা হৈছে । সেই কেইজন হল পিতৃ-মাতৃ, শিক্ষক, ভগৱান ইশ্বৰ ।
১১. গুৰুসেৱা মাহাত্ম্য পাঠৰ গদ্যৰীতি সম্পর্কে লিখা।
উত্তৰ-গুৰুসেৱা মাহাত্ম্য পাঠটোৰ মূল বা প্ৰধান গদ্যৰীতি হল
জ্ঞানদাতা বা জ্ঞান দান কৰা গুৰুক অধিক সেৱা কৰা উচিত । তেনে গুৰুভজনত কৈ আন কোনো অধিক ধৰ্ম নাই । শ্ৰীকৃষ্ণ দামোদৰক এনেদৰে কৈছে জানা বান্ধৱ, গৃহস্থধৰ্মে , ব্ৰহ্মাচাৰী ধৰ্মে, বাণপ্ৰস্থধৰ্মে, সন্ন্যাস ধৰ্মেয়ো মই পৰমেশ্বৰ তেমনে তুষ্ট নোহোসকল ভূতৰ আত্মা হৈতেওঁ গুৰু সেৱায়ে তেমনে তুষ্ট হও । গুৰু সেৱাই আটাইতকৈ শ্ৰেষ্ঠ ধৰ্ম । গুৰুসেৱাৰ ফলৰ কথা গোপালচৰণ দ্বিজে ভাগৱতৰ একাদশ স্কন্ধৰ তৃতীয় অধ্যায় প্ৰবুদ্ধ সিদ্ধে মহাৰাজ নিমিক গুৰুৰ লক্ষণৰ উত্তম কথা কৈছে । গুৰুৰ লক্ষণবোৰ হল বেদৰ তত্ত্বজ্ঞান জনা, বেদৰ তত্ত্বজ্ঞান নাজানিলে মনৰ সংশয় আঁতৰি নাযায় । কৃষ্ণৰ একান্ত দাস হব লাগে, কৃষ্ণৰ ভক্ত নহলে শিষ্যৰ বোধশক্তি জগাব নোৱাৰে । ভকতসকলে কেনেকৈ জানিব তাৰ চিন হল ভকতৰ ৰাগ-লোভ নাথাকিলে তেওঁহে গুৰু হব পাৰে । তেওঁ হব লাগিব একান্ত দাস আৰু মায়া-মোহৰ লোভৰ পৰা মোক্ষ প্ৰাপ্তি, বেদৰ তত্ত্বজ্ঞান থকা ।
গুৰু সেৱাৰ মহিমা দেখুৱাবলৈ ভাগৱতৰ পঞ্চম স্কন্ধৰ একাদশ অধ্যায়ত গুৰুসেৱাৰ মহিমাৰ কথা ভৰতৰ বক্তব্যৰ জৰিয়তে প্ৰকাশ কৰিছে । ভৰতে বহুগণক কৈছে যে মন মানুহৰ বৰ বলবান পৰম শত্ৰ । ই অসাৱধানতে নাশ কৰিব পাৰে । সেইকাৰণে এই কথাটো জানি সাৱধান হৈ গুৰু ৰূপ হৰিৰ চৰণে সেৱা কৰি তীক্ষ্ন খাণ্ডা ধৰা মনৰ শত্ৰুক নাশ কৰি সংসাৰ সাগৰ ভব পাৰ হব লাগে । গোপালচৰণ দ্বিজে ভক্তি ৰত্নাকৰত এই কথাটোক কৈছে যে কৃষ্ণত শৰণ লৈ গুৰুসেৱা কৰিলেহে সংসাৰ-সাগৰ পাৰ হব পাৰি । নহলে এই সংসাৰ-সাগৰৰ পৰা মুক্তি লাভ কৰিব নোৱাৰি । এনেদৰে ভক্তি ৰত্নাকৰ মাহাত্ম্যৰ কথাখিনি গোপালচৰণ দ্বিজে সামৰণি মাৰিছে । গোপালচৰণ দ্বিজৰ গুৰুসেৱাৰ মাহাত্ম্যত সকলো লোকৰ কুশল কামনাৰে হাতযোৰ কৰি তেওঁৰ বাণী শুনিবলৈ কৈছে । কলিযুগত পাপৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ গুৰুসেৱা বিনে অন্যপথ নাই । আন কৰ্মত ভগৱান কেতিয়াও তুষ্ট নহয় । সেয়ে গুৰুসেৱাই উত্তম সেৱাই শ্ৰৱণ-কীৰ্তন । যিমান পাৰি গুৰুক সেৱা কৰিব লাগে । ইয়াকে জানি সকলোৱে প্ৰথমে উচ্চস্বৰে হৰি বোল হৰি ।
১২. ৰঘুনাথ মহন্তৰ ৰামৰ বন-গমন পাঠৰ আধাৰত গদ্যৰীতি বর্ণনা কৰা৷
উত্তৰ-
১৩। ৰামৰ বন গমন পাঠটোত ৰাম-লক্ষ্মণৰ চৰিত্ৰৰ মহত্ত্ব কিদৰে প্ৰকাশ পাইছে বৰ্ণনা কৰা ।
উত্তৰ-সূৰ্যবংশৰ শিৰোমণি হৈ ৰজা দশৰথে কৈকেয়ীক বৰ দিয়াত পলম কৰা বাবে তেওঁৰ বংশৰ সকলোৱে নৰকলৈ যাব আৰু বৰ নিদিলে প্ৰাণ ত্যাগ কৰাৰ কথা জনালে । কৈকেয়ীৰ এনেকোৱা কঠোৰ বাণী শুনি ৰজাই ৰামৰ গুণ-বৰ্ণাই কৈকেয়ীক গৰিহণা কৰা কাৰ্যত বহুতো দুখ প্ৰকাশ কৰিলে । পিছদিনা পাত্ৰ-মন্ত্ৰী, পুৰোহিতসকলে ৰজা গৃহত অহাৰ ৱগেলগে ৰামচন্দ্ৰক মাতি আনিবলৈ নিৰ্দেশ দিলে । সুমন্তই ৰজাৰ আজ্ঞা পালন কৰি ৰাম-লক্ষ্মণক ৰজাৰ ওচৰলৈ আনিলে ৰজাৰ গৃহত থকা নৰ-নাৰী মহা আনন্দৰে ৰামক সম্ভষণ জনাইছে, ৰামে কৈকেয়ীৰ গৃহত উপস্থিত হৈ ৰজাক নমস্কাৰ জনাইছে । ৰজাই ৰামক দেখি মূৰ্চ্ছা গৈছে । যেতিয়া পিতৃৰ এনে অৱস্থা দেখি ৰামে কৈকেয়ীক সুধিলে হে মাতা পিতৃৰ এনে অৱস্থাৰ কাৰণ কি, পিতৃৰ এনে অৱস্থাৰ বাবে যিসকল দায়ী তেওঁলোকক শান্তি দিয়াৰ কথা ৰজা ৰামচন্দ্ৰৱে কলে ।
ৰামচন্দ্ৰই পিতৃৰ এনে অৱস্থাৰ কাৰণ জানিব খোজাত কৈকেয়ীৱে কৈছে ৰামচন্দ্ৰৰ দৰে পুত্ৰ থাকোতে স্বৰ্গ-মৰ্ত্ত্য, পাতালৰ কোনেও ৰজাৰ অমঙ্গল চিন্তা সাধন কৰিব নোৱাৰে, কিন্তু পূৰ্বৰ সত্য কথা স্মৰণ কৰি ৰজাই নিজে-নিজে শোকত অভিভূত হৈছে । দেৱতাসকলক ৰক্ষা কৰাৰ কাৰণে অসুৰৰ লগত যুদ্ধ কৰি উভতি অহা ৰজাক কৈকেয়ীৱে সেৱা-শুশ্ৰূষা কৰাত ৰজাই কৈকেয়ীক কথা দিছিল যে কৈকেয়ীৰ পুত্ৰ সন্তান জন্ম হলে ৰাজ্য সম্পদ তেওঁক দিব লাগিব আৰু আন ৰাণীৰ জেষ্ঠ সন্তানক বনবাস দিব লাগিব ।
কৈকেয়ীৰ এনেবোৰ কথা শুনি ৰামচন্দ্ৰই কৈছে ৰাজ্য লাভ কেৱল আপদ হে । তাৰ কাৰণে তেওঁৰ কোনো মোহ নাই । ৰজা মানে হল বন্দীত্বৰ জীৱন । বনবাস হৈছে মুক্ত জীৱন । গতিকে ৰজাৰ যি আশা তাকে হব । ৰজাই অন্তৰ তাপ-শোক এৰিব লাগে আৰু মাতৃ কৌশল্যাক প্ৰতিপালন কৰিব লাগে । গতিকে তেওঁক আশীবাৰ্দ দিব লাগে বুলি কৈ বনবাস যাবলৈ ৰামচন্দ্ৰ সাজু হল । এনে কথাতো কৈকেয়ী সন্তুষ্ট হোৱা নাই , কিয়নো ৰাম বনবাসত যোৱাৰ পিছতহে কৈকেয়ীৱে শান্তি পাব । ৰৈমে জনাই যে ভৰতৰ বাবে ৰামচন্দ্ৰ প্ৰাণ দিবলৈ সাজু । ৰামে পিতৃক নমস্কাৰ জনাই মাতৃ কৌশল্যাক সকলোবোৰ কথা বিৱৰি কোৱাৰ লগে-লগে কৌশল্যা মূৰ্চ্ছা গৈ মাটিত বাগৰি পৰিল । মাতৃৰ এনে অৱস্থা দেখি ৰাম-লক্ষ্মণে মাকক মাটিৰ পৰা তুলিলে । কৌশল্যাই জ্ঞান পাই ৰামৰ ডিঙিত ধৰি বনবাসত যাব নালাগে বুলি কৈছে মোৰ মৃত্যু হব বুলি কৈকেয়ীক ৰাক্ষসী বুলি গালি পাৰিলে । ৰজা দশৰথে ৰামক ৰজা পাতিব খুজিছে সেইকাৰণে কৈকেয়ীৱে ৰামৰ অহিত চিন্তা কৰিছে ।
এনে সময়তে লক্ষ্মণে কৈছে হে মাতৃ তুমি ঠিক কথাকে কৈছা, লক্ষ্মণে আজ্ঞা পালে কৈকেয়ীক কাটি টুকুৰা-টুকুৰ কৰিব । তাৰ উপৰিও সৈন্যসকলে যদি কৈকেয়ীৰ পক্ষ লয় তেতিয়া সিহতক তেওঁ উচিত শিক্ষা দিব । আনকি ভৰতৰ লগত মাক বা ইন্দ্ৰদেৱতা সকলো আহে কাকো ক্ষমা বা ৰেহাই নিদিয়ে বুলি লক্ষ্মণে কৈছে ।
১৪. ৰাম বন-গমন পাঠটোত ৰাম-লক্ষ্মণ আৰু কৌশল্যাৰ চৰিত্ৰৰ বৈশিষ্ট্য কেনেদৰে প্ৰকাশ পাইছে আলোচনা কৰা।
উত্তৰ-
১৫. ৰজা দশৰথ আৰু শ্ৰীৰামচন্দ্ৰ কৈকেয়ীৰ ওচৰলৈ আহোতে কৈকেয়ীয়ে কি কি কৈছিল, তাৰ এটি বর্ণনা দিয়া।
উত্তৰ-দুৰ্জ্জনৰ সংগত সন্তৰো মতি নষ্ট হবে । এই কথাটো সচাত পৰিণত হল ।কুঁজী মন্থৰাৰ ছলনাৰ মতে ৰাণী কৈকেয়ীৱে কাম কৰিলে । ঠিক সেই সময়ত ৰজা দশৰথ আহি কৈকেয়ীৰ গৃহত উপস্থিত হোৱাৰ লগে-লগে ঘন উশাহ -নিশাহ লৈ মাটিত বাগৰি বাগৰি বিলাপ কৰিবলৈ ধৰিলে । কৈকেয়ীৰ এই অৱস্থাটো দেখি ৰজাই দুখ প্ৰকাশ কৰি কৈকেয়ীক কলে যি তেওঁৰ এনেকুৱা অৱস্থা কৰিছে ৰজাই তেওঁক বহুতো শাস্তি দিব । কোনো দিনা কৈকেয়ীৱে অহিত চিন্তা কৰা নাই আজি ৰাম ৰাজ-অভিষেকৰ আনন্দ কৰিব লাগে বুলি কৈ ৰাণীক মাটিৰ পৰা উঠিবলৈ কৈছে । ৰজাৰ এনে কথা শুনি কৈকেয়ীৰে আগৰ কথা সোৱৰাই দি কলে পূৰ্বে মোক দুটা বৰ দি সন্তুষ্ট কৰিছা, এতিয়া আৰু দুটা বৰ মোক লাগে । প্ৰথম বৰ হৈছে ৰামক ৰাজকাৰ্যৰ পৰা আতৰাই ভৰতক ৰজা পতা । দ্বিতীয়টো বৰ হৈছে ৰামসহ ভাৰ্যা, ভাতৃক চৈধ্য বছৰ বনবাসত থাকিব লাগে । তেতিয়াহে মোৰ অন্তৰ শান্ত হৈ পৰিব । কৈকেয়ীক কথা শুনাৰ লগে-লগে ৰজৰ মূৰৰ ওপৰত বজ্ৰপাত পৰাৰ নিচিনা হল । মাটিত মূৰ্চ্ছা গল । তাৰ পিছত চেতনা পাই ৰজা দশৰথে ৰাণী কৈকেয়ীক বহুতো গৰিহণা দিছে । যদিও পিছত ভৰিত ধৰি কাকূতি–মিনতি কৰিছে । তথাপিও ৰাণী কৈকেয়ীৰ অন্তৰ শাঁত নপৰিল । ৰজাক কৈছে যে সূৰ্যবংশৰ শিৰোমণি হৈ ৰজা দশৰথে কৈকেয়ীৰ বৰ প্ৰদানত পলম কৰে তেতিয়াহলে সূৰ্যবংশৰ সকলোৱে নৰক যাব আৰু বৰ নিদিলে প্ৰাণ-ত্যাগ কৰাৰ কথা জনালে । কৈকেয়ীৰ এনেকোৱা কঠোৰ বাণী শুনি ৰজাই ৰামৰ গুণ-বৰ্ণাই কৈকেয়ীক গৰিহণা কৰা কাৰ্যত দুখ প্ৰকাশ কৰিলে । পিছদিনা পাত্ৰ-মন্ত্ৰী পুৰোহিতসকলে ৰজা গৃহত অহাৰ লগে-লগে ৰামচন্দ্ৰক মাতি আনিবলৈ নিৰ্দেশ দিলে । সুমন্তই ৰজাৰ আদেশ পালন কৰি ৰাম-লক্ষ্মণক ওচৰলৈ আনিলে ৰজাৰ গৃহত থকা পুৰুষ-নাৰী মহা আনন্দৰে ৰামক সম্ভাষণ জনাইছে । ৰজাই ৰামক দেখি মূৰ্চ্ছা গৈছে, তেতিয়া পিতৃৰ এনে অৱস্থা দেখি ৰামে কৈকেয়ীক সুধিলে হে মাতা পিতৃৰ এনে অৱস্থাৰ কাৰণ কি । পিতৃৰ এনে অৱস্থাৰ কাৰণে যিসকল দায়ী তেওঁলোকক শাস্তি দিয়াৰ কথাও ৰামে কলে ।
ৰামচন্দ্ৰই পিতৃৰ এনে অৱস্থাৰ কাৰণ জানিব খোজাত কৈকেয়ীৱে কৈছে ৰামচন্দ্ৰৰ দৰে পুত্ৰ সন্তান থাকোতে স্বৰ্গ,মৰ্ত্ত্য, পাতালৰ কোনেও ৰজাৰ অমঙ্গলৰ কথা চিন্তা কৰিব নোৱাৰে । কিন্তু আগৰ সচা কথা স্মৰণ কৰি ৰজা দশৰথ নিজে নিজে শোকত ভাগি পৰিছে । দেৱতাসকলক ৰক্ষা কৰিবৰ কাৰণে অসুৰৰ লগত যুদ্ধ কৰি উভতি অহা ৰজাক ৰাণী কৈকেয়ীৱে সেৱা-শ্ৰশ্ৰূষা কৰাত ৰজাই কৈকেয়ীক কথা দিছিল যে কৈকেয়ীৰ পুত্ৰ সন্তান জন্ম হলে ৰাজ্যখনৰ সম্পদ দিব আৰু আন ৰাণী জেষ্ঠ সন্তানক বনবাস দিব । এতিয়া ৰজাই সেই দায়িত্ব পালন কৰিব খুজিছে। যদি ৰামচন্দ্ৰই পিতৃৰ সন্তুষ্ট বিচাৰে তেতিয়াহলে তেওঁ চৈধ্যবছৰ বনবাস খাটিব লাগিব । তেতিয়া ৰজাৰ মানসিক সন্তুষ্ট হব বুলি ৰামচন্দ্ৰক বুজনি দিলে ।
১৬. ৰামৰ বন গমন পাঠটিত চিত্রিত কুঁজী মন্থৰাৰ চৰিত্ৰটি বাস্তৱ দৃষ্টিভংগীৰ পর্যালোচনা কৰা।
উত্তৰ-
১৭. ৰামৰ বন-গমন পাঠটিত কৌশল্যা, কৈকেয়ী আৰু কুঁজীৰ চৰিত্ৰৰ যোগেৰে নাৰী চৰিত্ৰৰ কোনবোৰ দিশ ফুটাই তোলা হৈছে বৰ্ণনা কৰা।
উত্তৰ-
১৮. ‘আততায়ীৰ বধে কিছু দোষ নাহি’ ইয়াত কাক আততায়ী বোলা হৈছে আৰু কিয় ? এই প্ৰসঙ্গত ৰাম, লক্ষ্মণ আৰু কৌশল্যাই আগবঢ়োৱা যুক্তি আৰু প্ৰতিযুক্তিসমূহ উল্লেখ কৰা ৷
উত্তৰ-বেয়াৰ সংগত বা লগত ফুৰিলে ভালো বেয়া হয় বুলি এটা মতবাদ আছে । এই কথাচাৰ সচাত পৰিগণিত হবলৈ ধৰিলে । কুজী মন্থৰাই কৈকেয়ীক কৈছে যে ৰামচন্দ্ৰ যদি ৰজা হয় তেওঁৰ মাতৃ কৌশল্যা ৰাজমাও হব । আৰু তুমি দাসী হলে তোমাৰ পুত্ৰ ভৰত দাসীৰ পুত্ৰ বুলি সকলোৱে হাঁহিব । সেইকাৰণে তুমি এই শুভ কামটো হবলৈ নিদিবা । এই বুলি ৰাণী কৈকেয়ীৰ দাসী কুঁজি মন্থৰাই ৰাণীক কু-বুদ্ধি দিলে । সেই কথামতে ৰাণীয়ে মাটিত বাগৰি বাগৰি বিলাপ কৰিবলৈ ধৰিলে । কৈকেয়ীৰ এই অৱস্থাটো দেখি ৰজাই দুখ প্ৰকাশ কৰি ৰাণীক কলে যে তেওঁৰ এই অৱস্থা কোনে কৰাইছে ৰজাই তেওঁক সোনকালে শাস্তি দিব । কোনোদিনে অহিত চিন্তা নকৰা ৰাণীক ৰজাই মাটিৰ পৰা উঠি বহিবলৈ আদেশ দিলে । ৰজাৰ এই কথাশুনি কৈকেয়ীৱে আগৰ কথা সোৱৰাই দি কলে আগতে মোক দুটা বৰ দি সন্তুষ্ট কৰিছা, এতিয়া আৰু দুটা বৰ লাগে । ৰাণীয়ে কৈছে মই আপোনাৰ পৰা যি বিচাৰো আপুনি সেয়া মোক দিব লাগিব । ৰজাই হব বুলি ৰাণীক কলে । প্ৰথম বৰটো হৈছে ৰামক ৰজা নাপাতি ভৰতক ৰজা পাতিব লাগে আৰু দ্বিতীয় বৰটো হৈছে ৰামসহ ভাৰ্যা আদিকে কৰি চৈধ্যবছৰ বনবাস দিৱ লাগিব । তেতিয়াহে মোৰ অন্তৰশান্ত হৈ পৰিব ।
কৈকেয়ীৰ এই কথাষাৰ শুনাৰ লগতে ৰজাৰ মূৰৰ ওপৰত বজ্ৰপাতহে পৰিল । ৰজা মাটিত মূৰ্চ্ছা গল যদিও চেতনা পাই কৈকেয়ীক বহুতো ককৰ্থনা কৰিলে যদিও শেষত ভৰিত ধৰি ৰাণী কৈকেয়ীক কাকুতি-মিনতি কৰিলে ।
পাত্ৰ-মন্ত্ৰী পুৰোহিতসকলে ৰজাৰ গৃহত অহাৰ লগে-লগে ৰামচন্দ্ৰক মাতি আনিবলৈ নিৰ্দেশ দিলে । সুমন্তই ৰজাৰ আঞ্জা বা আদেশ পালন কৰি ৰাম-লক্ষ্মণক ৰজাৰ ওচৰলৈ আনিলে ৰজাৰ গৃহত থকা নৰ-নাৰী মহা আনন্দ-ফূৰ্তিৰে ৰামক সম্ভষণ জনাইছে । ৰামে কৈকেয়ীৰ গৃহত উপস্থিত হৈ ৰজাক নমস্কাৰ জনালে । ৰজাই ৰামক দেখি মূৰ্চ্ছা গৈছে, তেতিয়া পিতৃৰ এনে অৱস্থা দেখি ৰামে কৈকেয়ীক সুধিলে হে মাতা পিতৃৰ এনে অৱস্থাৰ কাৰণ কি, তাৰ প্ৰতিকাৰ লাগে । পিতৃৰ এনে অৱস্থাৰ বাবে যি দায়ী তেওঁলোকক শাস্তি দিয়াৰ কথাও ৰামে কলে । ৰামে পিতৃৰ এনে অৱস্থাৰ কাৰণ জানিব খোজাত কৈকেয়ীৱে কৈছে ৰামচন্দ্ৰৰ দৰে এজন পুত্ৰ থাকোতে স্বৰ্গ-মৰ্ত্য, পাতালৰ কোনেও ৰজাৰ অমঙ্গল চিন্তা সাধন কৰিব নোৱাৰে , কিন্তু পূৰ্বৰ সত্য কথা স্মৰণ কৰি ৰজাই নিজে-নিজে শোকত ভাঙি পৰিছে । দেৱতাসকলক ৰক্ষা কৰিবৰ কাৰণে এসুৰৰ লগত যুদ্ধ কৰি উভতি অহা ৰজাক কৈকেয়ীৱে সেৱা-শুশ্ৰূষা কৰাত ৰজাই কৈকেয়ীক কথা দিছিল যে কৈকেয়ীৰ পুত্ৰ সন্তান জন্ম হলে ৰাজ্য সম্পদ দিব আৰু আন ৰাণী জেষ্ঠ সন্তানক বনবাস দিব লাগিব । এতিয়া ৰজাই সেই দায়িত্ব পালন কৰিব খুজিছে । যদি ৰামচন্দ্ৰৱে পিতৃৰ সন্তুষ্ট বিচাৰে তেনেহলে তেওঁ চৈধ্য বছৰ বনবাস খাটিব লাগে । তেতিয়া ৰজাৰ মানসিক সন্তুষ্টি হব বুলি ৰামচন্দ্ৰক বুজনি দিলে ।
কৈকেয়ীৰ এই কথা শুনি ৰামে কৈছে যে ৰাজ্য চলোৱা কামটো হৈছে এটা ডাঙৰ আপদ । তাৰবাবে তেওঁৰ কোনো মায়া-মোহ নাই । গতিকে ৰজাৰ যি আশা সেয়াৱে হব । ৰজাই অন্তৰৰ কষ্ট সহ্য বাদ দি মাতৃ কৌশল্যাক ভালদৰে প্ৰতিপালন কৰিব লাগে । গতিকে তেওঁক আশীৰ্বাদ দিব লাগে বুলি কৈ ৰামচন্দ্ৰ বনবাসলৈ যাবলৈ সাজু হল । এনে কাৰ্যকো কৈকেয়ী সন্তুষ্ট হোৱা নাই, কিয়নো ৰাম বনবাসত যোৱাৰ পিছতহে শান্তি পাব । ৰামচন্দ্ৰয়ে কৈকেয়ীক স্পষ্টকৈ জনাই দিলে যে ভৰতৰ কাৰণে তেওঁ মৃত্যু বৰণ কৰিবলৈও সাজু আছে । ৰামে পিতৃক নমস্কাৰ জনাই মাতৃ কৌশল্যাক সকলোবোৰ কথা বিৱৰি কোৱাৰ লগে-লগে কৌশল্যা মূৰ্চ্ছা গৈ মাটিত বাগৰি পৰিল । মকৰ এনে দেখি ৰাম-লক্ষ্মণে মাতৃক মাটিৰ পৰা তুলিলে । কৌশল্যাই জ্ঞান পাই ৰামৰ ডিঙিত বা গলাত ধৰি কলে যে তই বনবাসলৈ গলে মোৰ মৃত্যু হব । ৰাণী কৌশল্যাই ৰাণী কৈকেয়ীক ৰাক্ষসী,যখিনী, বুলি গালি পাৰিবলৈ ধৰিলে । ৰজা দশৰথে ৰামক ৰজা পাতিব খুজিছে । কৈকেয়ীৱে ৰামৰ অহিত বা বেয়া চিন্তা কৰিছে ।
সেই সময়তে লক্ষ্মণে কৈছে যে হে মাতৃ তুমি ঠিক কথাকে কৈছা , লক্ষ্মণে আজ্ঞা পালে কৈকেয়ীক কাটি টুকুৰা-টুকুৰ কৰিব । তাৰ উপৰিও সৈন্যসকলে যদি ৰাণী কৈকেয়ীৰ পক্ষ লয় তেতিয়া সিহতক উচিত শিক্ষা দিব । আনকি ভৰত লগত মাক বা ইন্দ্ৰদেৱতা সকলো আহে কাকো ক্ষমা বা ৰেহাই নিদিয়ে বুলি লক্ষ্মণে কৈছে । ইয়াত আততায়ী বুলি ৰাণী কৈকেয়ীক কোৱা হৈছে । কৌশল্যাই এনেতে মাত দিছে ৰামে লক্ষ্মণৰ কথা শুনিব লাগে । কাৰণ আততায়ীৰ বধে কোনো দোষ নাই । প্ৰথমতে মাতৃ বাক্য অনুসৰি কাশ্যপে স্বৰ্গ লাভ কৰিছে । মাতৃ বাক্য পালন কৰিবলৈ ইন্দ্ৰই ভাতৃ আৰু ভাতৃপত্নীসকলক বধ কৰি দোষমুক্ত হৈছে । এনে সময়ত ৰামচন্দ্ৰই কৈছে যে পিতৃৰ বাক্য পালন নকৰিলে গৰ্হিত হব । মাত্ৰ চৈধ্য বছৰহে বনবাস । গতিকে পিতৃৰ বাক্য অমান্য কৰা উচিত নহয় । পিতৃ বাক্য পালন কৰিবলৈ গৈ পৰশুৰামে মাতৃক কাটিলে । চন্দ্ৰ নামৰ ঋষি এজনে পিতৃ বাক্য পালন কৰিবলৈ গো বধ কৰিলে । গুৰু বাক্যত থাকি অধৰ্ম কৰিলেও পূণ্য পোৱা যায় । সেইকাৰণে ৰামচন্দ্ৰই পিতৃ বাক্য মানি বনবাসলৈ ওলাওতে মাতৃৰ আশীৰ্বাদ বিচাৰিলে ।
১। ভট্টদেৱৰ কথা-গীতাৰ গদ্যশৈলীৰ বিষয়ে এটি টোকা লিখা।
উত্তৰঃ কথা-গীতা অতি প্ৰসিদ্ধ আৰু তত্ত্বপ্ৰধান সংস্কৃত শাস্ত্ৰৰ অসমীয়া গদ্যলৈ ৰূপান্তৰ কৰি ভট্টদেৱে অসমীয়া ভাষাক উচ্চ মর্যাদা দান কৰাৰ লগে লগে তত্ত্বগধুৰ ভাৱ প্ৰকাশৰ সহজ বাহনৰূপে অসমীয়া গদ্যভাষাক থিয় কৰায়।
দৈনন্দিন কথ্য ভাষাক তেওঁ গ্ৰহণ কৰা নাই। কথ্য ভাষাৰে এটা সাধু আৰু গম্ভীৰ ৰূপ গদ্যত ব্যৱহাৰ কৰিছে। ভট্টদেৱৰ বাক্যত শব্দ বিন্যাসৰ প্ৰণালী নিখুঁত আৰু ব্যাকৰণ প্ৰয়োগ বিশুদ্ধ।
বাক্যবোৰ সাধাৰণতে ছুটি ছুটি, কিন্তু স্থানবিশেষে সংস্কৃতীয়া প্ৰভাৱৰ পৰা মুক্ত হ’ব নোৱাৰি সীমাবদ্ধ বাক্যও প্রয়োগ কৰা দেখা যায়। তৎসম আৰু তদ্ভৱৰ প্ৰয়োগৰ সমতা ৰক্ষা কৰি তেওঁ বাক্যবোৰ ৰচনা কৰিছে। কথা-ভাগৱত প্ৰণয়ন কৰাৰ পাছত ভট্টদেৱে ভাৰতীয়সকলৰ প্রাণস্বৰূপ ভগৱান শ্ৰীকৃষ্ণৰ মুখ নিসৃত উপনিষদৰ সাৰতত্ত্ব, অষ্টাদশ অধ্যায়ত সম্পূর্ণ সংস্কৃত গীতা শাস্ত্ৰৰ অসমীয়া গালৈ ভাঙনি কৰিলে। প্রকৃতপক্ষে ভট্টদেৱে বিষ্ণু ভক্তিৰ মূল তত্ত্ব সংস্কৃত ভাষাৰ পৰা অসমীয়া গদ্যৰ মাজেদি সৰ্বসাধাৰণৰ মাজত যথাযথভাৱে বিতৰণ কৰিবলৈ সক্ষম হ’ল—
পণ্ডিত হেমচন্দ্ৰ গোস্বামীয়ে কথা ভাগবত গন্যতকৈ কথা গীতাৰ গন্য বেছি কোমল আৰু সৰল বুলি উল্লেখ কৰিছে। পুৰণি অপ্রচলিত শব্দৰ প্ৰয়োগ তেনেই কম, ৰচনাশৈলী বেছি প্রাঞ্জল আৰু মধুৰ। চুটি চুটি বাক্যৰে ব্যাপকভাৱে প্ৰকাশ কৰিব পৰা কৌশল কথা-গীতাত আছে। মূল তত্বপূর্ণ দার্শনিকভাৱে ভট্টদেৱে সুন্দৰকৈ নিজৰ ভাষাৰে ব্যক্ত কৰিছে।
চিত্ৰধৰ্মিতা তেওঁৰ কথাশৈলীৰ এটি বিশেষ লক্ষণ। বহু ক্ষেত্ৰত তেওঁ দুটা শব্দ এনেকৈ চুটি কৰিছে। যেনে—নসম্বরে (সম্ভৱ নহয়), নিয়মি (নিয়ম কৰি); অনুসৰিব (অনুসৰণ কৰিব )। চুটি বাক্যবোৰৰ চমৎকাৰ অৰ্থ আৰু গঠনৰীতি বিশেষভাৱে মন কৰিবলগীয়া। যেনে— যুধিষ্ঠিৰৰ আগে ভীষ্মে কহিছা, অৰ্থৰ দাস পুৰুষ, অৰ্থ কাৰো দাস নহে, আক তুমি সত্য জানিবা সংস্কৃত শব্দৰ প্ৰয়োগ তেওঁৰ গদ্যশৈলীৰ এক বৈশিষ্ট্য। যেনে— সম, জলাঞ্জলি, শৃগাল ইত্যাদি।
ভট্টদেৱৰ শব্দ চয়ন, বাক্য গঠন তথা গদ্যৰীতি কামৰূপী উপভাষাৰ কথিত ৰূপৰ ভালেখিনি নিকটবর্তী। যেনে— শিখোৱা (শিকোৱা), নহে (নহয়), পুৰাণ (পুৰণি), নপোৱা নোপোৱা)। ঘৰুৱা উপমা প্রয়োগ, যেনে— যেন বাপী কুপ তড়াগত যিমান স্থান পানাদি কার্য হয়, সিমান কাৰ্য মহাহ্ৰদত একে ঠাই হয়। ভট্টদেৱৰ গদ্যত তিনিটা কালৰ প্ৰভাৱ দেখা যায়। ভট্টদেৱৰ কথা-গীতাৰ গদ্যত বিসৰ্গৰ ঠাইত মূর্ধন্য ষ ব্যৱহাৰ কৰিছে। যেনে— দুখ (দুঃখ)। কেতিয়াবা দ্বিত আখৰৰ ব্যৱহাৰ নকৰাকৈ ব্যৱহাৰ আছে। যেনে— ইচ (ইচ্ছা); আসন (আসন্ন)। অব্যয় পদৰ ব্যৱহাৰ ভট্টদেৱৰ কথা-গীতাত দেখা যায়। যেনে— আউৰ, আবো, তথাপি ইত্যাদি কেতিয়াবা অব্যয় শব্দ ব্যৱহাৰ নকৰাকৈ দুটা শব্দ সংযোগ কৰিছে। যেনে— মাৰে মৰে। ইয়াত সংযোগ অব্যয় আৰু লুপ্ত হৈছে। ভট্টদেৱে বচন বুজাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা প্ৰত্যয়বোৰ হ’ল সৱ, সকল, গণ, বিস্তৰ ইত্যাদি। খদিবোলা, যি বুলিছা, এতেকে, পাড়ে আদি খণ্ডবাক্যবোৰে বিৰোধ নিবাৰণ সংশয়াত্মক প্ৰশ্নৰ অৱতাৰণা কৰি সংশয় নিবৃত্তি আৰু উপসংহাৰ আদিৰ বিস্তাৰ বানাত্মক গতি নিৰ্দেশ কৰিছে। এই ৰীতিয়ে ভট্টদেৱৰ কথা শৈলীত নাটকীয় পৰশ ঢালি বিষয়বস্তু আকষর্ণীয় কৰি তুলিছে।
ভট্টদেৱৰ গদ্যত সাতোটা বিভক্তিৰে প্ৰয়োগ দেখা যায়। প্ৰথম, দ্বিতীয় আৰু তৃতীয় পুৰুষৰ ব্যৱহাৰ হয়। অসমাপিকা ক্ৰিয়াৰ ৰূপত হুয়া, দিয়া, বুলি, ধৰিতে আদি ব্যৱহাৰ হয় ।
গতিকে, ভট্টদেৱৰ কথাশৈলী নিবন্ধনে বৰ্তমানৰ অসমীয়া গদ্য সাহিত্যৰ পথ নির্দেশক বুলি ক’ব পাৰি।
২। ভট্টদেৱৰ কথা-সীতাৰ তৃতীয় অধ্যায়ত কৰ্মযোগৰ কথাখিনি শ্ৰীকৃষ্ণই অৰ্জুনৰ আগত কেনেদৰে বৰ্ণনা কৰিছে।
উত্তৰঃ অৰ্জুনক বিমান দূৰ কৰিবলৈ আত্মা শৰীৰ, স্থিত প্ৰজ্ঞ, জ্ঞান মাৰ্গৰ কথা কৈ শ্ৰীকৃষ্ণই অৰ্জুনক কর্মযোগৰ কথাখিনি ক’বলৈ আৰম্ভ কৰিলে।
গীতাত শ্ৰীকৃষ্ণই অৰ্জুনক কৈছে যিজনৰ মনৰ সহায়ত ইন্দ্ৰিয় সংযত কৰি কৰ্মোন্দ্ৰিয়বোৰৰ সহায়ত অনাসক্ত হৈ কৰ্ম কৰে তেওঁৱেই শ্রেষ্ঠ। তোমাৰ নিৰ্দিষ্ট কৰ্ম কৰা, কাৰণ কৰ্ম নকৰাতকৈ কৰ্ম কৰা উত্তম। কৰ্ম নকৰিলে শৰীৰ ধাৰণো সম্ভৱ নহয়। যজ্ঞ কর্ম ব্যতীত অন্য কর্ম অনুষ্ঠানত লোকসকল কৰ্মৰ দ্বাৰা আৱদ্ধ হয়। গতিকে হে কৌন্তেয়, তুমি অনাসক্ত হৈ ঈশ্বৰৰ প্ৰীতিৰ কাৰণে কৰ্ম কৰা।
চিত্তশুদ্ধি অবিহনে জ্ঞান প্রাপ্ত নহয়। বৰষুণৰ পৰা অন্ন জন্মে, অন্নৰ পৰা জীৱ আকৌ যজ্ঞৰ পৰা মেঘৰ উৎপত্তি আৰু কৰ্মৰ পৰা যজ্ঞৰ সৃষ্টি হয়। কৰ্মৰ পৰা বেদৰে সৃষ্টি আৰু বেদ পৰমব্ৰহ্ম সৃষ্ট। সেই কাৰণে সৰ্বব্যাপ্ত ব্ৰহ্ম সদায় যজ্ঞত অধিষ্ঠিত। যিজন ইন্দ্ৰিয়াসক্ত পাপীয়ে এইদৰে প্ৰৱৰ্তিত কৰ্মচক্ৰৰ অনুষ্ঠান নকৰে তেওঁৰ জীৱনেই বৃথা। বিজনৰ আত্মাতেই প্রীতি, আত্মাতেই যি তৃপ্ত আৰু সন্তুষ্ট তেনে আত্মবান পুৰুষৰ একো নাই। এনে আত্মবান পুৰুষৰ জগতত কোনো কৰ্মৰ প্ৰয়োজন নাই। কর্ম ত্যাগতো তেওঁৰ পাপ-পুণ্য নাই। মুক্তিৰ লাভৰ আশাত কাৰো আশ্ৰয় ল’বলগীয়া নহয়
গতিকে অনাসক্ত হৈ কাম কৰিব লাগে, কিয়নো অনাসক্ত হৈ কাম কৰিলে পৰমপদ লাভ কৰে। মহাত্মাসকলে কৰ্মৰ মাজেদি সিদ্ধি লাভ কৰিছিল। সেইবাবে লোক শিক্ষাৰ প্ৰয়োজনতো তুমি কৰ্ম কৰা উচিত। শ্রেষ্ঠজনে যি কৰ্ম কৰে প্ৰাকৃত জনে তাকে আচৰে, শ্রেষ্ঠই যি প্ৰমাণ মানে অন্যসকলেও তাকে অনুসৰণ কৰে। মই তিনিও লোকত থাকিও কৰ্ম কৰোঁ। এলাহত যদি কোনো দিন কৰ্ম নকৰিলো হয় তেন্তে মোৰ পথিকসকলে সেইটোকে অনুসৰণ কৰিব আৰু তেনে কৰ্মই সকলোকে নষ্ট কৰিব।
হে অর্জুন বেদ তিনিওটা গুণৰ কৰ্মৰূপ সকলো ভোগ আৰু সাধনৰ প্ৰতি আসক্তিহীন। হর্ষ বিষাদ আৰু দ্বন্দ্বৰ অতীত নিত্য সত্ত্বা পৰমাত্মাত স্থিত যোগ আৰু ক্ষেমক বাসনা নকৰা আৰু স্বাধীন অন্তঃকৰণমুক্ত হোৱা । ইয়াত যোগ মানে অপ্রাপ্ত বস্তু পোৱা আৰু ক্ষেম মানে প্রাপ্ত বস্তু সংৰক্ষণৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছে। সমবুদ্ধিসম্পন্ন জ্ঞানী পুৰুষে কৰ্মৰ পৰা উৎপন্ন হোৱা ফলক ত্যাগ কৰি জন্মৰূপ বন্ধনৰ পৰা মুক্ত হৈ বিকাৰৰহিত পৰম পদ লাভ কৰে। এই প্রসঙ্গত স্থিতপ্রজ্ঞ লক্ষণৰ বিষয়ে কোৱা হয়। যেতিয়া এজন পুৰুষে মনত থকা সকলো কামনা-বাসনাক সম্পূৰ্ণৰূপে ত্যাগ কৰিব আৰু আত্মাৰ দ্বাৰাই আত্মাত সন্তুষ্ট থাকিব তেতিয়া সেই পুৰুষজনেই স্থিতপ্রজ্ঞ। স্থিতপ্রজ্ঞ ব্যক্তি দুখতো ভাঙি নপৰে আৰু সুখতো আত্মহাৰা নহয়; তেওঁৰ আসক্তি, ক্ৰোধ আৰু ভয় নাথাকে। এনে পুৰুষে কামনা ত্যাগ কৰি মমতাৰহিত, অহংকাৰৰহিত আৰু স্পৃহাৰহিত হৈ বিচৰণ কৰে আৰু তেৱেই পৰম শক্তি লাভ কৰে। এয়ে হ’ল ব্ৰহ্মাস্থিতি। ইয়াৰ মূল হ’ল নিষ্কাম কর্ম সাধনা। ইয়ে পৰিপূৰ্ণ অৱস্থা পালে মানুহে স্থিত প্রশ্ন অৰ্জন কৰে। কামক জয় কৰিলে ক্রোধকো জয় কৰিব পাৰি। সত্ত্ববুদ্ধিৰ উদয়ৰ দ্বাৰা আৰু ৰজ গুণ নোহোৱা হ’লেও কামক জয় কৰিব পাৰি। অজ্ঞানী মানুহৰ কামনা প্ৰথমতে সুখকৰ হয়, কিন্তু পিছত দুখকৰ হয়। গতিকে ইন্দ্ৰিয়, মনবুদ্ধি আৰু কামৰ স্থান বুজি তাক দৰ্শন শ্ৰৱণাদিৰ দ্বাৰা কামনাক আগুৰি পাপৰূপক কামক নষ্ট কৰা।
এইদৰে শ্ৰীকৃষ্ণই অৰ্জুনক সাওনা বাক্যৰে উৎসাহিত কৰি অৱশেষত যুদ্ধৰ বাবে সাজু কৰি তুলিছে।
৩। স্থিতপ্রজ্ঞৰ লক্ষণসমূহ কথা গীতাত কেনেদৰে প্ৰতিফলিত হৈছে, আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ ভট্টদেৱে কথা-গীতাৰ আৰম্ভণিতে শ্ৰীকৃষ্ণৰ গুণ গান গাই তেওঁ যে বিশাল ব্যক্তিত্বৰ অধিকাৰী তাৰ এটি সুন্দৰ আভাস দি তেৰাৰ চৰণত নিজকে আত্মসমৰ্পণ কৰিছে। ইয়াৰ পাছত কথাগীতাৰ মূল কি তাৰ সুন্দৰ আভাস দাঙি ধৰাৰ লগতে শ্ৰীধৰ স্বামীৰ টীকাৰ সহায় লৈ যে অনুবাদ কাৰ্য সম্পাদন কৰিছে তাৰ আভাস দাঙি ধৰিছে। ইয়াৰ কাৰণ হ’ল— শ্ৰীধৰ স্বামীৰ টীকা ভক্তিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে। শ্ৰীধৰী টীকাত আৰম্ভণিতে ইষ্ট দেৱতাক স্মৰণ কৰা হৈছে। ইষ্ট দেৱতা মাধৱক বন্দনা কৰাৰ উপৰিও উমাপতি বিশ্বনাথকো প্রণাম জনাইছে। তেওঁৰ এই গীতাৰ নাম হ’ল — সুবোধিনী টীকা।
যুদ্ধক্ষেত্ৰত অৱতীৰ্ণ হৈ আত্মীয়সকলক প্রতিপক্ষক দেখি অর্জুন বিষাদগ্ৰস্ত হোৱাত অৰ্জুনৰ এই হতবুদ্ধি অৱস্থাৰ অৱসান ঘটাবলৈ ভগৱান শ্ৰীকৃষ্ণই তেওঁৰ মানৱীয় কৰ্তব্য সম্পর্কে বুজনি দিব লগা হৈছিল। কৃষ্ণ নানা বুজনিৰ মাজত অৰ্জুনে স্থিতপ্রজ্ঞৰ লক্ষণৰ বিষয়ে প্রশ্ন কৰিছিল। শ্ৰীকৃষ্ণই স্থিতপ্রজ্ঞৰ লক্ষণসমূহ বৰ্ণনা কৰিছে এইদৰে যেতিয়া পুৰুষে মনৰ সমস্ত কামনা-বাসনা ত্যাগ কৰি আত্মসুখত তুষ্ট হৈ থাকে, তেতিয়া তেওঁকেই স্থিতপ্রজ্ঞ বোলা হয়। স্থিতপ্রজ্ঞ ব্যক্তি দুখতো ভাগি নপৰে আৰু সুখতো আত্মহাৰা নহয়, তেওঁৰ আসক্তি, ক্ৰোধ আৰু ভয় নাথাকে ৷ এনে পুৰুষে কামনা ত্যাগ কৰি মমতা, অহংকাৰৰহিত আৰু স্পৃহাৰহিত হৈ বিচৰণ কৰে আৰু তেৱেঁ পৰমশান্তি লাভ কৰে। এয়ে হ’ল — ব্ৰহ্মস্থিতি। ইয়াৰ মূল হ’ল নিষ্কাম ভক্তি সাধন। ইয়ে পৰিপূৰ্ণ অৱস্থা পালে মানুহে স্থিতপ্রজ্ঞ অর্জন কৰে। যি জনৰ মন দুখতো উদ্বিগ্ন নহয় আৰু সুখৰো স্পৃহা নকৰে, কালৈকো প্ৰীতি, ভয়, ক্রোধ নকৰে সেইজনেই স্থিতপ্রজ্ঞ।
যিজন শুভ ফল প্রাপ্তিত আনন্দিত নহয়, অশুভ ফল প্রাপ্তিত অসন্তুষ্ট নহয়; কাকো নিন্দা নকৰে অৰ্থাৎ অনাসক্ত, তেওঁৰেই প্ৰজ্ঞা প্রতিষ্ঠিত হৈছে। কাছই যেনেকৈ ঠেং, হাত সংকুচিত কৰি দেহত লুকাই ৰাখে তেনেকৈ প্ৰজা প্ৰতিষ্ঠিত জ্ঞানীয়ে বিষয়সমূহৰ পৰা ইন্দ্ৰিয়সব আঁতৰাই ৰাখে। আতুৰ উপবাসী কিছুমানে ইন্দ্রিয় বিষয় সুখ ভোগ নকৰে হয়; কিন্তু তেওঁলোকৰ ভোগস্পৃহা আঁতৰি যায়।
ভগৱান পীকৃষ্ণই অর্জুনক স্থিতপ্রজ্ঞৰ কথা পুনৰ ক’বলৈ আৰম্ভ কৰিছে— হে কৌন্তেয়, জ্ঞানীসকলে মোক্ষৰ কাৰণে যত্ন কৰিলেও বহুক্ষেত্ৰত ইন্দ্ৰিয়সমূহে মন হৰণ কৰে। সেইবাবে যোগী পুৰুষে ইন্দ্রিয়সমূহে নিয়মি মোৰ অধীন হৈ থাকে। এনেকৈ যিজনে ইন্দ্রিয়ক বশীভূত কৰিছে তেৱেঁই স্থিতপ্রজ্ঞ। চিত্ত প্রশান্ত আৰু স্থিৰ হ’লৈ পুৰুষৰ সকলো দুখ নিবৃত্তি হয়; কিয়নো প্রশান্ত চিত্ত পুৰুষৰ শীঘ্ৰে বুদ্ধি স্থিৰ হয়। বাৰে বাৰে বিষয়ৰ চিন্তা কৰি থকাৰ ফলত পুৰুষৰ আসক্তিৰ লগতে কামনাৰ জন্ম হয়। এই কামনাৰ পৰাই ক্রোধ, ক্ৰোধৰ পৰা মোহ আৰু মোহৰ পৰা স্মৃতিভ্ৰম হয়; স্মৃতিভ্ৰম হ’লে বুদ্ধিৰ বিনাশ হয়। যি পুৰুষৰ মন সংযত সেই পুৰুষে বিষয় ভোগ কৰিলেও শান্তি পায় ।
বিষয় সুখৰ বাবে ইন্দ্ৰিয়সমূহ সনার উতলা। মনে যদি ইন্দ্রিয় প্ৰবৃত্তিৰ কোনো বিষয়ক অনুসৰণ কৰে, তেনেহ’লে জলধি বুকুত উটি ফুৰা নাওঁ বতাহে যেনেকৈ বুৰাই দিয়ে, তেনেকৈ এয়ে পুৰুষৰ প্ৰজ্ঞা হৰণ কৰে।
সেইবাবে ইন্দ্রিয়সমূহ বিষয় ভোগৰ পৰা সকলো প্ৰকাৰে নিবৃত্ত হ’লে, তেওঁৰ প্ৰজ্ঞা প্রতিষ্ঠিত হয়। সাধারণ শ্রেণীৰ বিষয়ী মানুহ আত্মনিষ্ঠাত যেতিয়া শুই থাকে, আত্মদর্শন জিতেন্দ্ৰিয় পুৰুষে সেই ৰাতি জাগি থাকে, আকৌ বিষয় চিন্তাত যেতিয়া সাধাৰণ প্ৰাণীবিলাক জাগি থাকে, আত্মদর্শীসকলৰ বাবে তেতিয়া ৰাতি হয়। নদ-নদীৰ ধাৰা প্ৰৱাহিত হৈ যেনেকৈ বিশাল সাগৰত বিলীন হয়, অথচ কোনো পৰিবৰ্তন নহয় তেনেকৈ তত্ত্বদর্শী জ্ঞানীপুৰুষে ভোগ-সুখত থাকিলেও শাস্তি পায় হে পার্থ, ইয়াকে ব্ৰহ্ম নিষ্ঠাত থকা বোলে। নিষ্ঠা লাভ হ’লে কোনো জীৱ সংসাৰ মোহত নপৰে। অস্তিম কালতো এই নিষ্ঠাত থাকিলে মানুহ ব্রহ্ম নির্বাণ লাভ কৰে।
৪। বৈকুণ্ঠনাথ ভাগৱত ভট্টাচাৰ্যৰ এটি পৰিচয়মূলক টোকা আগবঢ়াই কথা গীতাৰ অনুবাদ ৰীতি উপস্থাপন কৰা।
উত্তৰঃ মহাপুৰুষত্ৰয়ৰ অব্যৱহৃত পৰৱৰ্তী লেখকসকলৰ ভিতৰত ভট্টদেৱ মুখ্যতম। এওঁ অসমীয়া গণ্য-সাহিত্যৰ জন্মদাতা। উত্তৰ ভাৰতৰ বিভিন্ন প্রান্তীয় সাহিত্যত ইমান প্রাচীন গদ্য সাহিত্য নাই। সেই যুগটো আছিল ছন্দ যুগ, ছন্দৰ একাধিপত্য।
ভট্টদেৱৰ প্ৰকৃত নাম বৈকুণ্ঠনাথ ভাগৱত ভট্টাচার্য। এওঁৰ পিতৃৰ নাম চন্দ্ৰভাৰতী। তেওঁৰ ঘৰ কামৰূপৰ বৰনগৰ অঞ্চলৰ ভেৰা গ্ৰামত। চন্দ্ৰ ভাৰতীৰ দ্বিতীয় পুত্ৰই বৈকুণ্ঠনাথ; জন্ম হৈছিল খ্ৰীষ্টীয় ১৬ শতাব্দীৰ মাজভাগত (১৫৫৮)। তেওঁৰ গুৰু আছিল দামোদৰদেৱ। দামোদৰদেৱে যেতিয়া পৰীক্ষিত নাৰায়ণৰ ৰোষত পৰি কামৰূপ এৰি কোচবেহাৰলৈ যাব লগা হয়, তেতিয়া ভট্টদেৱক আন আন উপদেশৰ লগতে কথাৰূপে এখন ভাগৱত ৰচনা কৰিবলৈ কয়। সেই মতেই ভট্টদেৱে টীকাভাষ্য অনুসৰণ কৰি প্ৰথম স্কন্ধ ৰচনা কৰি দামোদৰদেৱক দেখুওৱাত দামোদৰদেৱে ভাগৱতৰ চমু আৰু সৰল কথাৰূপ দিবলৈহে কয়। ফলস্বৰূপে ভট্টদেৱে দ্বিতীয়বাৰ প্রত্যেক অধ্যায়ৰ এটি চমু আৰু সৰল ৰচনা কৰি দ্বাদশ স্কন্ধ ভাগৱত ৰচনা কৰে।
ভট্টদেৱৰ ভাগৱত ব্যুৎপত্তি আৰু ব্যাখ্যাত অসাধাৰণ ক্ষমতা দেখি পণ্ডিত সমাজে তেওঁক কবিৰত্ন উপাধি আৰু ভাগৱত ভট্টাচার্য উপাধিৰে বিভূষিত কৰিছিল। ভট্টদেৱে পাটবাউসীত ধৰ্ম প্ৰচাৰ কৰাৰ উপৰিও শ শ ছাত্ৰ পঢ়াই শিক্ষা প্ৰচাৰো কৰিছিল। সেই কালৰ মানুহে তেওঁক ব্যাসৰ অৱতাৰ যেন জ্ঞান কৰিছিল। পাটবাউসীৰ উপৰিও তেওঁ ব্যাসকুছি সত্ৰ স্থাপন কৰে। ইয়াতেই ১৫৬০ শক ইং ১৬৩৮ খ্ৰীষ্টাব্দমানত ভট্টদেৱে ইহলীলা সম্বৰণ কৰে।
কথা-গীতা, কথা-ভাগৱত আৰু কথা ৰত্নাৱলী এই তিনিখনৰ উপৰিও আৰু কেইবাখনো উল্লেখযোগ্য গ্রন্থ ভট্টদেৱে ৰচনা কৰা বুলি প্ৰমাণ পোৱা যায়। শৰণমালিকা, গুরু বংশাৱলী, প্রসঙ্গমালা এই কেইখন অসমীয়া আৰু ভক্তিসাৰ আৰু ভক্তিবিবেক সংস্কৃত ভাষাত ৰচনা কৰে। ইয়াৰে কথা-গীতাত লেখকে শত্ৰুৰী, ভাস্কৰী, দামোদৰী আৰু বীৰী এই চাৰিটা টীকা আলোচনা কৰি গীতাৰ তত্ত্বগধুৰ বিষয়বস্তু প্রকাশ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে। উপৰোক্ত চাৰিটা টীকাৰ ভিতৰত ভক্তিপ্ৰধান শ্ৰীবৰী টীকাৰ প্ৰভাৱেই অতি বেছি। টীকাত যেনেদৰে পূৰ্ব পক্ষৰ প্রশ্ন তুলি বা সন্দেহ সৃষ্টি কৰি তাৰে উত্তৰ দি ক্ৰমে বক্তব্য প্ৰকাশ কৰি যোৱা হয়, ভট্টদেৱেও গীতাত তাকে অনুসৰণ কৰিছে। ইয়াৰ ফলত পাঠকৰ বা শ্ৰোতাৰ পক্ষে বক্তব্য বুজাত সুবিধা হৈছে।
ভট্টদেৱে গীতাৰ অনুবাদ কার্যত কেৱল মূল গীতাৰ শ্লোকবোৰ ভাঙি যোৱা নাই। য’তেই সুবিধা পাইছে তাতেই তেওঁ ভক্তিৰ তাৎপৰ্য প্ৰকাশ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে। দৈনন্দিন কথাভাষাক ভট্টদেৱে গ্ৰহণ কৰা নাই। কথাভাষাৰে এটা সাধু আৰু গম্ভীৰ ৰূপ গদ্যত ব্যৱহাৰ কৰিছে। পদ্য পৃথিত ব্যৱহাৰ কৰা শব্দাৱলী আৰু বৈয়াকৰণিক গঢ়সমূহ তেওঁ গ্ৰহণ কৰি কথিত ভাষাৰ বাক্য ৰচনা প্ৰণালীত সেইবোৰ প্ৰয়োগ কৰিছে। গদ্য বা কথাৰীতিক প্ৰকাশৰ মাধ্যমৰূপে গ্ৰহণ কৰিলেও ‘পদবন্ধ’ৰ মোহ একেবাৰে এৰিব পৰা নাছিল। বিশেষকৈ ‘কথা-ভাগৱতৰ ঠায়ে ঠায়ে তেওঁৰ ৰীতি ছন্দগন্ধী হৈ পৰিছে। এনে ঠাইত বাক্যবোধ অন্ত্যানুপ্রাসমুক্ত আৰু শব্দবিন্যাস ৰীতি লয়প্ৰসাৰী হৈছে। বিশেষকৈ কোনো ধর্ম সমাজত শাস্ত্ৰ ব্যাখ্যা কৰোঁতে যি ৰীতিত প্রশ্ন উত্থাপন কৰি তাৰ উত্তৰ দি যায়, সেই ৰীতিতো গীতা আৰু ভাগৱত ৰচনা কৰিছে। তেওঁৰ ভাগৱত পুৰাণৰ টীকা ভাবাৰ্থ দীপিকাৰ মত শংকৰদেৱকে প্ৰমুখ্য কৰি অসমীয়া বৈষ্ণৱ সম্ভসকলে সাদৰেৰে গ্ৰহণ কৰিছে।
ভট্টদেৱৰ বাক্যত শব্দ বিন্যাসৰ প্ৰণালী নিখুঁত আৰু ব্যাকৰণ প্ৰয়োগ বিশুদ্ধ। বাক্যবোৰ সাধাৰণতে চুটি চুটি; কিন্তু স্থানবিশেষে সংস্কৃতীয়া প্ৰভাৱৰ পৰা মুক্ত হ’ব নোৱাৰি সীমাবদ্ধ বাক্যও প্রয়োগ কৰা দেখা যায়। তৎসম আৰু তদ্ভৱ শব্দৰ প্ৰয়োগৰ সমতা ৰক্ষা কৰি তেওঁ বাক্যবোৰ ৰচনা কৰিছে। ছন্দোবদ্ধ ৰচনাত প্ৰয়োগ নোহোৱা উত্তৰ পুৰুষৰ ব’ প্রত্যয়ৰ প্ৰয়োগ ভট্টদেৱৰ গদ্যৰ বিশেষত্ব। তদুপৰি কাৰক বিভক্তি ‘পৰা’ প্রত্যয়ৰো ব্যৱহাৰ দুই এঠাইত লক্ষ্য কৰা যায়। মাজে মাজে ঘৰুৱা উপমা বা চিত্র প্রয়োগ কৰি বক্তব্য বিষয় পৰিস্ফুট কৰাৰ এটা ক্ষীণ চেষ্টা দেখা যায়। একোটি ছুটি চুটি বাক্যত ভালেখিনি কথা সুমুৱাই ৰাখিব পৰা ক্ষমতা ভট্টদেৱৰ দেখা যায়।
গীতা ঈশ্বৰবাদী শাস্ত্ৰ। নিগুণ ব্ৰহ্মৰ উপাসনা আৰু ধাৰণাৰ উল্লেখ থাকিলেও তাৰ ওপৰত গীতাই গুৰুত্ব দিয়া নাই। ভক্তিবাদী ভট্টদেৱে গীতাক সেয়ে তেওঁৰ মত অনুকূলে অনুবাদ কৰাত সুবিধা হৈছে। তেনে সগুণ উপাসনাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া কথাবোৰ ভট্টদেৱে বিস্তৃতভাৱে ব্যাখ্যা কৰিছে।
কথা-গীতাৰ অনুবাদ ৰীতি সম্পর্কে ড° সত্যেন্দ্ৰ নাথ শৰ্মাদেৱৰ এষাৰ উক্তি উল্লেখ কৰা হ’ল—“কথা-গীতাৰ ভাষা ঠায়ে ঠায়ে অলপ দুর্বোধ্যও হৈছে। টীকাৰ ভাষাক সততে অনুসৰণ কৰিবলৈ যোৱাৰ ফলত এনে হৈছে। শ্ৰীধৰৰ ভাষা, বিশ্লেষণ আৰু বিচাৰ প্ৰণালীয়ে তেওঁক ঠাই বিশেষে এনেকৈ আমনি কৰিছিল যে স্বকীয়ভাৱে ভাষাক ৰূপ দিবলৈ প্ৰয়োজন বোধ নকৰিলে। এনে ত্রুটি দুই এটা থকা সত্ত্বেও ভট্টদেৱৰ ৰচনাশৈলী অসমীয়া গদ্য সাহিত্যৰ বিকাশৰ পথত প্ৰথম উল্লেখযোগ্য স্তম্ভ। উচ্চ আধ্যাত্মিক চিন্তা আৰু দার্শনিক তত্ত্ব কথাৰ মাধ্যম ৰূপে গদ্যক ব্যৱহাৰ কৰি গদ্য সাহিত্যৰ পৰম্পৰাৰ পথ নিৰ্মাণ কৰাৰ কাৰণে ভট্টদেৱক অসমীয়া গদ্য সাহিত্যৰ জনক বুলি ক’লেও অত্যুক্তি নহ’ব।”
১। ৰুদ্ৰসিংহৰ দিনত সংঘটিত হোৱা বিদ্ৰোহৰ ঘটনাবোৰ লিখা।
উত্তৰঃ স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহই ১৬১৭ শকৰ ফাগুন মাহত ৰাজপাটত উঠে। ৰজা হোৱাৰ পিছত ৰজাৰ বিৰুদ্ধে কেইবাটাও বিদ্ৰোহ হৈছিল। ১৬১৯ শকৰ ভাদ মাহত মহাৰাজৰ লুংত্যাৱেক চাৰিং ৰজাই তুংখুঙীয়া মানুহৰ লগত যুক্ত হৈ স্বৰ্গদেউৰ বিৰুদ্ধে দ্ৰোহ কৰে। তেওঁলোকৰ লগত চঙ্গচকৰ কাষৰ চুঙ্গিৰ বৰুৱাও আছিল। সেই সময়ত মহাৰাজ ৰুদ্ৰসিংহই চৰাইদেউ পৰ্বতত চৰাই উৰুৱাই আছিল। চৰাই উৰুৱাই ঘৰলৈ উভতি আহোতে তেওঁক আক্ৰমণ কৰিবলৈ বিদ্রোহীসকলে খাপ পিটি আছিল। ৰজাই চাৰিং ৰজাৰ হাঁহচোৱা ডোমৰ পৰাই এই কথা আগতীয়াকৈ জানিব পাৰিলে। ৰজাই লগে লগে মানুহ পঠাই চাৰিং ৰজা আৰু চুঙ্গিৰ বৰুৱাক বন্দী কৰিলে। চাৰিং ৰজাক নামৰূপলৈ নি তাতে আঠুৰ ঘিলা কঢ়ালে আৰু চুঙ্গিৰ বৰুৱাক বধ কৰিলে। এই শকৰ বহাগ মাহতে হিলৈদাৰী হাজৰিকীয়া চেওখাম ১, ত্যাওৰাৰি বঙ্গহ ৰামজয় ১, আৰু ভাইপো দুটা, নঙ্গুমীয়া দেওধাই লাঙ্গুৰ বাপেক-পুতেক ২, কাকজনীয়া আংক ঘোঁৰাচোৱা ১, নামতিয়াল বামুণ ১, বকৰা খনিকৰৰ ফৈদীয়া ২, এইসকলে আলোচনা কৰি পাপংগঞা লাহইৰ ঘৰত কোঁৱৰ এজন পোহপাল দি ৰাখিছিল।
ৰজাৰ মানুহসকলে এই কথা গম পাই ৰজাক জনালেহি। ৰজাই এই কথা গম পাই কোঁৱৰৰ লগতে লাহইব দুই বাপেক পুতেককো ধৰাই আনি তেওঁলোকক সুধিলে যে— “এই কথা কোনে কোনে আলোচনা কৰিছে”। কোৱৰ আৰু লাহইয়ে ক’লে— “যিবোৰ নাম কোৱা হৈছে সকলোৱে জানে আৰু পোহ পালো দিছে”। তেতিয়া স্বৰ্গদেৱে কোৱৰ সহিতে সকলোকে মাৰিলে। দুই দেওধাইৰ চক্ষু কাঢ়িলে। এইদৰে ৰজাই বিদ্রোহ দমন কৰিলে।
১৬২২ শকৰ চ’ত মাহত স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহৰ সৰুজন ভাই গোঁহাইদেৱে স্বৰ্গদেৱক বিদ্রোহ কৰিব খুজিছিল। সন্দিকৈ ভিতৰুৱাল ফুকন, লানিমাখকৰ নাওবৈচা ফুবন, বাওলুং ডেকাফুকন, ভদকা হিলৈদাৰীৰ চেখাম হাজৰিকীয়া, ঘোঁৰা চোৱাৰ লোচন বৰা, এইসকলে লগ হৈ ৰাজদ্ৰোহ কৰিব বিচাৰিছিল। এই কথা গোঁহাইৰ ফলিৰ মেচাঘৰীয়া দামোদৰ ফুকনে চাঙ্গ ভৰিত পইজাৰ দিওতে মহাৰাজক ক’লে। ৰজাই এই কথাটোৰ প্ৰমাণ পাই সকলোকে মাৰিবলৈ দিলে। তিনি ফুকনক মাৰিব ইচ্ছা নকৰি তিনিওজনা ডাঙৰীয়াক কুকুৰা যুঁজাৰ চলেৰে আঁতৰাই নিয়ালে। তিনি ফুকনক ৰাখি বাকী ঘোঁৰা চোৱা বৰা, হিলৈদাৰী হাজৰিকাক ধৰি বাকীখিনি মাৰিলে। ফুকনবোৰক ভাঙ্গি ঘৰলৈ খেদিলে সৰুজনা গোঁহাইক নামৰুকলৈ নিলে। লগৰ মানুহ দুই চাৰিক কাটিলে, দুই চাৰিক নাক কাণ কাঢ়ি খেদিলে। পিছত চেৰেগুৱাল ঘচাম পাঁচনিক পঠাই সৰুজনা গোঁহাঞিৰ চক্ষু কঢ়ালে।
২। স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহৰ গাৰীতিৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ আহোম ৰজাসকলৰ পৃষ্ঠপোষকতাত অসমীয়া ভাষাত বুৰঞ্জীসমূহ প্রায় ষোড়শ শতিকাৰ পৰা ঊনবিংশ শতিকালৈ ৰচনা কৰা হয়। বুৰঞ্জীসমূহ গদ্য আৰু পদ্য উভয় মাধ্যমত লিখা হৈছিল যদিও পদ্যৰ মাধ্যমত লিখা বুৰঞ্জীৰ সংখ্যা তাকৰ। বুৰঞ্জীসমূহত আহোম ৰাজচ’ৰাৰ প্রশাসনীয় কাম কাজ, যুদ্ধ-বিগ্ৰহ, সন্ধি আদি বৰ্ণনাৰ উপৰি মধ্যযুগৰ অসমৰ সামাজিক, সাংস্কৃতিক, অর্থনৈতিক, ধর্মীয় আদি কৰ্ণনাৰ উপৰিও মধ্যযুগৰ অসমৰ সামাজিক, সাংস্কৃতিক, অর্থনৈতিক, ধর্মীয় আদি দিশৰ একোখন ছবি পৰিস্ফুট হৈ উঠে।
‘স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহৰ গাৰীতিৰ অন্যতম বৈশিষ্ট্যসমূহ হৈছে—
(ক) এটি চুটি বাক্যৰ সহায়ত পোনপটীয়াভাৱে ইয়াৰ বিষয়বস্তু উপস্থাপন কৰা। কিন্তু সকলো বুৰঞ্জীৰ গদ্যৰীতি সমপৰ্যায়ৰ নহয়। উদাহৰণস্বৰূপে— “আতপাচে “দেৱৰ আজ্ঞাৰে ১৬১৮ শকত পুহত চেটিয়াৰ বন্দৰ ফুকনে পুংডাঙ্গত গঢ় বান্ধিলেগৈ দুমাহে। এই শকতে ফাগুনৰ পৰা শাওণলৈ ছয়মাহ ভূমিকম্প গ’ল। শদিয়াত মাটি ফাটি মাণ্ডৰ কাৱৈ মাছ ওলাল। পানীও, বালিও ওলাওঁতে তাতো পৰ্বতো খহিল।”
(খ) বুৰঞ্জীসমূহ ঘৰুৱা ভাষাত ৰচিত হ’লেও ঠায়ে ঠায়ে সংস্কৃতীয়াশব্দাৱলী আৰু প্ৰকাশ ৰীতিৰো প্ৰয়োগ ঘটিছে। ইয়াৰ পৰা বুৰঞ্জী লেখকৰ বিষয়বস্তু উপযোগী ভাষা নিপুণতাৰ পৰিচয় পোৱা যায়। আনহাতে বুৰঞ্জীত সন্নিবিষ্ট চিঠি-পত্ৰ আদিৰ ভাষা সংস্কৃতগন্ধী। উদাহৰণস্বৰূপে ―
“তাতে আৰু এক দিনা ৰজাদেৱে দীর্ঘেশ্বৰী পৰ্বতত পহু মাৰিবলৈ যাওঁতে বাটত ম’হ এটা আহি হাতী-ঘোঁৰাৰ, কাড়ী-বাৰুৱর্তীৰ পালি ভাঙ্গি মানুহ এটা মাৰি দোলাকাষৰীয়াৰো পালী ভাঙ্গি ৰাজাদেৱৰে, সুজনা গোহাঞিদেৱৰে দোলাৰ মাজত সোমালেহি। আগেই মানুহ এটা মাৰি উত্তৰৰ পৰা দক্ষিণলৈ দীর্ঘেশ্বৰী পৰ্বতৰ কাষেৰে সেই ম’হ আহিল। পহু কটাই যারি এপটি লৈ খোঁচ মাৰিলে, লৰ মাৰি দীর্ঘেশ্বৰীত উঠিলগৈ। পাচে ৰজাদের গৈ খাজিখোৱ সোমাই কিছুমান থাকি ওলাগৈ দীৰ্ঘেশ্বৰীৰ পহুচোঙ্গৰ টঙ্গিত উঠি পহু মাৰিছে। এনেতে বহুত বান্দৰ আহি টঙ্গি ঘৰৰ ওপৰত উঠিলহি । …….. তাৰ দাঁতৰ মাজত সোমাল, দাস্ত গাত নৰহিল।”
(গ) অসমাপিকা ক্ৰিয়াৰ প্ৰচুৰ ব্যৱহাৰ গদ্যৰীতিত অন্য এক মন কৰিবলগীয়া বৈশিষ্ট্য। ইয়াৰ ফলত বুৰঞ্জীৰ গদ্যই মাধুৰ্য গুণ লাভ কৰিছে। উদাহৰণস্বৰূপে— “দেৱো কলীয়াবৰৰ পৰা আহি বিশ্বনাথত থাকোঁতে এই নগায়ে মানুহ কাটিবৰ কথা জনালেগৈ।”
(ঘ) ‘স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহ’ গদ্যৰীতিৰ আন এটি উল্লেখনীয় বৈশিষ্ট্য হ’ল — একাধিক দীঘল বাক্যৰে কোনো এটা ভাৱ প্ৰকাশ কৰাৰ পাছত চুটি বাক্যৰে তাৰ সামৰণি মৰা । তদুপৰি একেটা কৰ্তাৰ লগত একাধিক ক্ৰিয়াৰ সম্বন্ধ থাকিলে, সেই কৰ্তাটো বাৰে বাৰে ব্যৱহাৰ নকৰি কেৱল ক্ৰিয়াৰে বাক্য গঠন কৰা ৰীতি বুৰঞ্জীৰ গদ্যৰ অন্যতম উল্লেখনীয় দিশ। উদাহৰণস্বৰূপে— “আৰু পূৰ্ব্বে ৰজাদেৱে ঢকা মাৰিবলৈ ভাদৰ দিনত লাই থপনা গোহাঞিৰ পুতেক বৰগোহাঞি, কুৱৈ গঞর ফুকন বুঢ়াগোহাঞি, কেন্দুগুৰীয়া, ডেকা বৰপাত্ৰ-গোহাঞি, এই তিনিজনা ডাঙৰীয়া। প্ৰমুখ্যে বৰুৱা, ফুকন সমস্ততো সুধিলে, বোলে— “মঞি ঢকা সীমাকৈ ৰঙ্গা গড়াৰ পৰা এই ৰাজ্যখানি মাৰিবলৈ মন কৰো তোমালোকে কি বোলা?” কেন্দুগুৰীয়া বৰপাত্ৰ— গোঁহায়ে মহাৰাজাৰ কথাতে ভৰ দি বোলে, – “স্বৰ্গদেৱে উত্তমহে সুধিছে। ?”
(ঙ) বুৰঞ্জীৰ গদ্যৰীতিৰ আন এটি লেখত ল’বলগীয়া বিশেষত্ব হ’ল— চন্দ্ৰবিন্দুৰ ব্যৱহাৰৰ ৰীতি। এইটো বৈশিষ্ট্য ‘ৰুদ্ৰসিংহ’টো ফুটি উঠিছে। উদাহৰণস্বৰূপে— ”দেৱৰ আজ্ঞামতে হ’লে তাক মৰা যাব?” কুঁৱৈ গঞা ফুকন বৰগোহাঞে বোলে— “ “দেৱে উত্তমহে সুধিছে, বৰপাত্ৰ গোহীয়ে উত্তমহে কৈছে।
(চ) বুৰঞ্জীৰ গদ্যনীতিক প্রাঞ্জল আৰু সৰস কৰিবৰ বাবে উপমা, উপকথা, সাদৃশ্য আদি নান্দনিক সমলৰ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। ‘ৰুদ্ৰসিংহ’ গদ্যটিৰ ই এক অন্যতম বৈশিষ্ট্য। যেনে “আতেপাচে “দেৱৰ আজ্ঞাবে ১৬১৮ শকত পুহত চেটিয়াৰ বন্দৰ ফুকনে পুংডাঙ্গত গড় বান্ধিলেগৈ দুমাহে। এই শকতে ফাগুনৰ পৰা শাওণলৈ ছয় মাস ভূমিকম্প গ’ল। শদিয়াত মাটি-ফাটি মাণ্ডৰ কাৱৈ মাছ গুলাল। পানীও, বালিও ওলাওঁতে তাতো পর্বতো খসিল।”
(ছ) পাচে বোলে, যদি আদিৰে আৰম্ভ হোৱা বাক্যৰীতি “স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহৰ অন্যতম বৈশিষ্ট্য। উদাহৰণস্বৰূপে— “পাছে, “ দেৱে বোলে, – “এই যে পুস্তকসকলত পায় ফেন বচন নাই, সিহঁতে কোন পুথিত পাইছে তাকে দেখুৱক।” পাচে পাঞ্চো মেধিয়ে পুথিও দেখুৱাব নোৱাৰিলে, বচনো দিব নোৱাৰিলে, কিছু বুলিবো নোৱাৰিলে।”
(জ) ‘ স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহৰ গদ্যৰীতিৰ আন এটা উল্লেখনীয় বৈশিষ্ট্য— যুৰীয়া শব্দৰ ব্যৱহাৰ। যেনে— নাক-কাণ, দুই-চাৰি ইত্যাদি।
(ঝ) আনকি প্রশ্নবোধক ৰূপৰ প্ৰয়োগো ইয়াত পৰিলক্ষিত হৈছে। যেনে— জানে? নেকি, নে ইত্যাদি।
৩। স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহৰ কছাৰী আৰু জয়ন্তীয়া অভিযানৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ কছাৰী ৰজা জয়সিংহই স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহলৈ কটকী পঠাই পৰ দিছিল যে পূৰ্বৰ ল তেওঁলোকৰ অৰ্থাৎ আগৰ কছাৰী ৰাজ্যৰ মহঙ্গলৈ সীমা এৰি দিব লাগে। এই কথাত স্বৰ্গদেউ চা ৰুদ্ৰসিংহ অসন্তুষ্ট হ’ল আৰু ক’লে যে – “বন্দী কছাৰীয়ে, এনে কথা ক’ব পায় নেকি?” বন্দী ল কছাৰী ৰজাৰ মুখত এনে কথা কাৰো সহ্য নহ’লে। বৰগোহাঞিয়ে কছাৰী কটকীক গতিয়াবলৈ – আদেশ দিলে। পিছত ৰজাই তিনিজনা ডাঙৰীয়াৰ লগতে বৰুৱা, ফুকন আদি সকলোৰে লগত আলোচনা কৰি কছাৰী ৰজাক দমন কৰিবলৈ বিশ্বনাথ পালেগৈ। তাৰ পৰাই ফুৰনহঁতক মাইবঙলৈ না পঠিয়ালে।
আহোমৰ সৈন্য দেখি কছাৰী ৰজাই পলাই গৈ জয়ন্তীয়া ৰাজ্যত আশ্ৰয় ল’লে। ই তেতিয়া আহোম ৰজাই জয়ন্তীয়া ৰজাক কৈ পঠিয়ালে যে কছাৰী ৰজাক তেওঁৰ ওচৰত ✉ দিবলৈ। জয়ন্তীয়া ৰজাই আহোম ৰজাৰ এনে আদেশ প্রত্যাখান কৰিলে আৰু ক’লে যে কছাৰী ৰজা তেওঁৰ শৰণাগত। গতিকে শৰণাগতক এৰি দিব নোৱাৰে। এই সময়তে যুদ্ধলৈ – যোৱা বৰুৱা মাইবঙত অসুস্থ হৈ পৰাত ৰজাই কছাৰী ৰাজ্যৰ পৰা সকলোকে ওলাই আহিবলৈ ত আদেশ দিলে। কিন্তু বৰুৱা গেলেমু কোঠাতে ঢুকাই থাকিল। আহোম সৈন্যই ওলটি আহোঁতে কছাৰী ৰাজ্যৰ পৰা লুটপাত কৰি অনা সকলো সামগ্ৰী ৰজাৰ আগত দিলে ।
এবছৰৰ পাছত পুনৰবাৰ মিছাত বাহৰ পাতি কপিলীৰ বাটেদি বৰবৰুৱা প্ৰমুখ্যে গড়গঞা দি সকলকো পঠিয়ালে। এইদৰে তেওঁলোকে জয়ন্তীয়া ৰাজ্য জয় কৰিবলৈ গ’ল আৰু জয়ন্তাপুৰত উপস্থিত হ’ল। জয়ন্তাৰ ৰামসিংহই বৰবৰুৱাক বষিলেহি আৰু ক’লে— তোমালোকে জয়ন্তা ৰজাক উপায় কৰি মহাৰাজৰ ওচৰলৈ পঠিওৱাৰ ব্যৱস্থা কৰা। যদি এনেকুৱা নকৰা তেতিয়া হ’লে তোমালোকৰ গা সাৰিবলৈ টান হ’ব। এই কথা শুনি বৰবৰুৱা, বৰফুকনে যুক্তি হৈ, বুদ্ধিকৈ মাতি আনি বন্দী কৰিলে। শেষত ৰুদ্ৰসিংহই যেতিয়া আহি ফাকুমাত্ৰা আৰম্ভ কৰে তেতিয়া কছাৰী ৰজা আৰু জয়ন্তীয়া ৰজাক ফাকুমাত্ৰা কৰি ৰং দেখুৱালে। অৱশেষত দুয়ো ৰজাই মহাৰাজ ৰুদ্ৰসিংহক বিশ্বনাথৰ দৰবাৰলৈ আহি ৰজাক প্ৰণাম কৰি শৰণাগত হোৱাত দুয়ো ৰাজ্যৰ বিবাদৰ অন্ত পৰে।
৪। স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহৰ ৰাজনৈতিক বিচক্ষণতাৰ লগতে সমাজ-সংস্কৃতি বিষয়ক গঠনমূলক অৰিহণা আজিও বিদ্যমান আলোচনা কৰা।
উত্তৰঃ আহোম ৰজা গদাধৰ সিংহৰ জ্যেষ্ঠপুত্ৰ স্বৰ্গদেউ কাংসিংহ অতি বিচক্ষণ আৰু কৰ্মপট আছিল। সমাজ- সংস্কৃতিৰ দিশত তেওঁৰ অৱদান অনস্বীকার্য। ৰুদ্ৰসিংহ স্বৰ্গদেৱে ৰাজপাটত বহাৰ পাছত চেতিয়াৰ ফুকনৰ দ্বাৰা দুটা পুং ডাঙ্গ গঢ় বহালে। ১৬১৯ শকৰ আঘোন মাহত ৪৫ দিন ধৰি এটা পুখুৰী খন্দাইছিল। নাম থৈছিল জয়সাগৰ। ১৬২০ শকত সেই পুখুৰীৰ পাৰত তিনিটা দল নিৰ্মাণ কৰিছিল আৰু নাম দিছিল জয়দল। দৌল তিনিটাৰ ভিতৰত বিষ্ণু, কেশৱ, শিব, দুর্গা, গণেশ, সূর্যা আদিৰ মূৰ্তি স্থাপন কৰিছিল।
স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহৰ ৰাজত্বকাল অসম বুৰঞ্জীৰ এক সোণালী অধ্যায়। আহোম ৰাজত্বৰ কালছোৱাত অসমৰ ৰাজনৈতিক আৰু সাংস্কৃতিক দিশ এওঁলোকৰ পৃষ্ঠপোষকতাৰে জিলিকি উঠে। তাৰ ভিতৰত স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহৰ দিনত অধিক সমুজ্জ্বল হয়। তেওঁৰ ৰাজনৈতিক বিচক্ষণতাৰ বাবে ওচৰ-চুবুৰীয়া ৰাজ্যবোৰে ৰজাৰ অনুগত হৈ বঙ্গ আক্ৰমণৰ বাবে সাজু হৈছিল। ৰাজ্যৰ ভিতৰত গঢ় লৈ উঠা সকলো বিদ্রোহ তেওঁ কঠোৰ হাতেৰে দমন কৰিবলৈ। -সক্ষম হৈছিল।
স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহৰ ৰাজত্বকালত কছাৰীসকলে আহোমৰ লগত ৰাজনৈতিক সম্পর্ক শেষ কৰিছিল। ৰুদ্ৰসিংহই নিজে বিশ্বনাথলৈ গৈ তাৰ পৰা বৰবৰুৱা আৰু পানী ফুকনক দুটি ভিন্ন পথেৰে মাইবঙলৈ পঠিয়ায়। কছাৰী ৰজা পলাই গৈ জয়ন্তী ৰাজ্যত আশ্ৰয় লয়। আহোম ৰজাই কছাৰী ৰজাক গতাই দিবলৈ জয়ন্তীয়া ৰজাক আদেশ দিয়াত তেওঁ ক’লে যে শৰণাগতক এৰি দিব নোৱাৰে। ৰজাই তেতিয়া জয়ন্তীয়া ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিবলৈ বৰবৰুৱা, শৰাইঘটীয়া পানীফুকন আদিক পঠালে। তেওঁলোক গৈ জয়ন্তীয়াপুৰ পালেগৈ। ভয়তে জয়ন্তীয়া ৰজাই বৰবৰুৱাক বৰিলেহি। কছাৰী ৰজাকো আহোম ৰজাৰ ওচৰলৈ পঠিয়াই দিলে। বৰবৰুৱা আৰু বৰফুকনে চল কৰি জয়ন্তীয়া ৰজাকো বন্দী কৰিলে। তাৰ পাছত তেওঁলোকক আহোম স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহক ভেটিলে।
বাহিৰা ৰাজ্যৰ লগতে ৰাজ্যৰ ভিতৰতো বহুবিদ্রোহ হৈছিল। ১৬১৯ শকৰ ভাদ মাহত চাৰিং ৰজাই তুংগুডীয় মানুহৰ লগত মলো কৰি স্বৰ্গদেউৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহ কৰিছিল। তেওঁক বিশেষভাবে সহায় কৰিছিল চঙ্গটকৰ কাষৰ চুঙ্গিৰ বৰুৱাই। সেই সময়ত স্বৰ্গদেউ চৰাইদেউ পাহাৰত চৰাই উৰুৱাই আছিল। এই খবৰটো দিছিল চাৰিং ৰজাৰ হাঁহচোৱা ডোমে। ৰজাই চাৰিং ৰজা আৰু চুঙ্গিৰ বৰুৱাক বন্দী কৰি চাৰি বজাৰ আঠুৰ ঘিলা কঢ়ালে আৰু চুঙ্গিৰ বৰুৱাক হত্যা কৰিলে। ঠিক তেনেদৰে ৰজা কৰিবৰ বাবে কোৱৰ এজনক পাৰাং গঞা লাহইৰ ঘৰত পোহপাল দি ৰাখিছিল কেইবাজনো বিষয়াই। বজাই গম পাই সকলোকে হত্যা কৰিলে।
১৬২২ শকত ৰজাৰ সৰু ভায়েক লেচাই বিদ্ৰোহ আচৰণ কৰিলে। এই ষড়যন্ত্রত জড়িত আছিল সন্দিকৈ ভিতৰৱাল ফুকন, লানমাথৰৰ বন্দৰ নাওবৈচা ফুকন, বাইলুং ডেকা ফুকন। আদি। স্বৰ্গদেউৱে গম পাই ফুকন কেইজনক প্রাণে নামাৰি বিষয়বাব কাঢ়ি ল’লে আৰু সৰু গোঁহাইৰ চক্ষু কঢ়ালে।
ৰুদ্ৰসিংহই মোগলৰ সেনাক কৰতোৱা নদীৰ সিপাৰ কৰি থ’বলৈ বৃহৎ আঁচনি লৈছিল। এই উদ্দেশ্যৰে তেওঁ ত্ৰিপুৰা, কছাৰী-জয়ন্তীয়া, দফলা, মিচিমি আদি আহোম ৰাজ্যৰ তলতীয়া ৰাজ্যসমূহক একগোট কৰি মোগলৰ বিৰুদ্ধে ৰণোদ্যমৰ আয়োজন কৰিছিল। পিছে আহোম মন্ত্রী বুঢ়াগোহাঞি অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ, নাও নাওৰীয়া থাকিলেই যুদ্ধ সফল হ’ব নোৱাৰে যদি তাক বিচক্ষণতাৰে ব্যৱহাৰ কৰা নহয়। ৰজা এই কথাত ক্ষুণ্ণ হৈছিল যদিও বৰুৱা, ফুকন আদিয়ে ৰজাক ঢাকা আক্ৰমণ কৰিবলৈ সকলো আয়োজন সম্পূৰ্ণ কৰিবলৈ ক’লে। গোহাঞিসকলৰ সহায় নোলোৱাকৈ তেওঁলোকেই যুদ্ধ পৰিচালনা কৰিব বুলি ৰজাক কথা দিলে । ৰজাই সেই উদ্দেশ্য অজস্র সৈন্য গোটাই বৰদুৱাৰৰ পৰা লুইতলৈ আলিৰ দুয়োকাষে ৰাখিলে। নগৰখন বহল কৰাৰ উদ্দেশ্য হোৱালী পৰ্বতখন খহালে । ইয়াৰ পাছত ৰজা অসুস্থ হ’ল আৰু আঠদিনৰ মূৰত ৰজাৰ মৃত্যু হয়।
ইয়াৰ লগতে সাংস্কৃতিক দিশত স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহৰ অনবদ্য অৱদান আছে। ৰাজপাটত উঠিয়েই ৰুদ্ৰসিংহই প্রথমে পিতৃ গদাধৰ সিংহৰ দিনত প্ৰচলিত বৈষ্ণৱ গুৰুসকলৰ প্ৰতি থকা অনুদানৰ নীতি উঠাই দিলে। এওঁলোকক মাজুলীত সত্ৰ পাতি দি বৈষ্ণৱ সংস্কৃতিৰ উত্তৰোত্তৰ উন্নতিৰ পথ প্রশস্ত কৰিলে । সত্ৰবোৰৰ উন্নতিৰ অৰ্থে সত্ৰীয়া বৰুৱা নামৰ এক শ্ৰেণীৰ বিষয়াক নিযুক্তি দি সত্ৰবোৰৰ উন্নতিৰ হকে কাম কৰিবলৈ দিলে। ব্ৰাহ্মণসকলৰ সত্ৰৰ মহন্তসকলে শৰণ দিব নোৱাৰা ব্যৱস্থা কৰি তেওঁলোকক ধৰ্ম নিজ ইচ্ছাৰে পালন কৰিবলৈ সুচল কৰি দিলে। এওঁৰ দিনত অসমীয়া সাজ-পোছাকত বিদেশী প্ৰভাৱ পৰিলক্ষিত হয়। ফাকু যাত্ৰাৰ সময়ত ৰজাইও জামা পাইজামা পিঙ্কিলে আৰু পাত্র-মন্ত্রী বিষয়াসকলকো উপহাৰ স্বৰূপে দিলে।
স্বৰ্গদেউ ৰুদ্ৰসিংহৰ দিনত বিহু উৎসৱক বিশেষ মান্যতা প্ৰদান কৰিলে। ৰাজপৃষ্ঠপোষকতাত বিহু, ফাকুৱা উৎসৱ আদি অনুষ্ঠিত হ’বলৈ ধৰে। তেওঁৰ ৰাজত্ব কালতেই বিহুগীত, বনগীত আদি ৰচিত হৈ অসমীয়া সাহিত্যৰ শ্ৰীবৃদ্ধি হ’বলৈ ধৰে। বিভিন্ন সম্প্ৰদায়ৰ মাজত সমন্বয় আৰু সাংস্কৃতিক বিনিময়ৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব দিছিল। শৈব, শাক্ত, বৈষ্ণৱ দিনত বহুতো জনহিতক কাম হৈছিল। তেওঁ জয়সাগৰ পুখুৰী খান্দি জনহিতকৰৰ কাম কৰাৰ লগতে তাৰ পাৰত তিনিটা দৌল বান্ধি ধর্মীয় নিশ বিকাশত গুৰুত্ব দিয়ে। যাতায়াতৰ সুবিধাৰ বাবে বিভিন্ন আলি পলি, সাকোঁ আদি নিৰ্মাণ কৰিছিল। নামদাং নৈৰ ওপৰত শিলৰ সাকো নিৰ্মাণ কৰিছিল আৰু ৰংপুৰত হেৱালী ঘৰ সজাৰ উপৰিও তলাতল ঘৰ সজাই তেওঁ সাংস্কৃতিক মনৰ পৰিচয় দাঙি ধৰে।
৫। সূৰ্য্যকুমাৰ ভূঞাৰ এটি পৰিচয় দাঙি ধৰি তেওঁৰ গদ্যমূলক বৈশিষ্ট্যসমূহ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ অসমীয়া সাহিত্য জগতত প্রখ্যাত ইতিহাসবিদ ড° সূৰ্য্যকুমাৰ ভূঞাই কবি হিচাপে প্রথমতে আত্ম-প্রকাশ কৰিছিল। যদিও ইতিহাসবিদ হিচাপেহে খ্যাতি অৰ্জন কৰে। তেওঁ কেইবাখনো মূল্যবান গ্রন্থ ৰচনা কৰি অসমীয়া সাহিত্যৰ ভঁৰাল চহকী কৰিছে। তেওঁৰ একমাত্ৰ কবিতা পুথিখনৰ নাম হ’ল— ‘নির্যালি’। চুটিগল্পৰ পুথিখনৰ নাম হৈছে — ‘পঞ্চমী’। উল্লেখযোগ্য প্রবন্ধ সংকলন হ’ল – ত্রিপদী। সূৰ্য্যকুমাৰ ভূঞাদেৱৰ বিবিধ প্ৰৱন্ধ তথা তেখেতৰ জীৱনীমূলক গ্রন্থসমূহ হ’ল— ‘গোপাল কৃষ্ণ গোখলে, জোনাকী, চানেকী, আনন্দৰাম বৰুৱা, অসম জীয়ৰী, ঐতিহাসিক তথ্য-পূর্ণ পুথি কোঁৱৰ বিদ্ৰোহ, বুৰঞ্জীৰ বাণী, ৰমণী গাভৰু, মীৰজুমলাৰ অসম আক্ৰমণ আৰু লাচিত বৰফুকন। ইয়াৰ উপৰিও তেওঁ কেইবাখনো বুৰঞ্জী সম্পাদনা কৰিছিল। যেনে— কামৰূপ বুৰঞ্জী, অসম বুৰঞ্জী, সাতসৰী অসম বুৰঞ্জী, তুংখুঙীয়া বুৰঞ্জী ইত্যাদি । ড° সূৰ্য্যকুমাৰ ভূঞাই বুৰঞ্জীসমূহক তিনিটা ভাগত ভাগ কৰি দেখুৱাইছে। সেইবোৰ হ’ল—
(ক) ভগদত্তৰ পৰা চুকাফাৰ অসম আগমনৰ মূহূৰ্তলৈকে হিন্দু ৰজাসকলৰ বিক্ষিপ্ত ৰূপৰ বিৱৰণ।
(খ) ১২২৮ অৰ্থাৎ আহোমৰ আগমনৰ পৰা ১৮২৬ চনলৈকে অর্থাৎ আহোম শাসনৰ পৰিসমাপ্তিলৈকে।
(গ) অন্য দেশসমূহৰ বুৰঞ্জী।
সূৰ্য্যকুমাৰ ভূঞাৰ গদ্যয়েও অসমীয়া সাহিত্যত এখন স্বকীয় আসন দখল কৰি আছে। বুৰঞ্জীৰ আধাৰত প্ৰৱন্ধ ৰচনা কৰা ভূঞাৰ গদ্য সম্ভাৰত ওজস্বী ভাষাৰ প্ৰত্যক্ষ কৰা যায়। চুটি চুটি বাকাৰে স্পষ্ট, সংযত আৰু বলিষ্ঠ প্রকাশভংগীৰে পোনপটীয়াকৈ বক্তব্য দাঙি ধৰিব পৰাটো তেওঁৰ গদ্যৰ অন্যতম বৈশিষ্ট্য। জতৱা ঠাঁচ, খণ্ডবাক্যৰ প্ৰয়োগৰ লগতে উপমা, অনুপ্রাস আদি অলংকাৰৰ প্ৰয়োগে তেওঁৰ গদ্যক মধুৰতা প্ৰদান কৰিছে। তেওঁৰ সকলো ৰচনাৰ বিশিষ্ট কেন্দুবিন্দু হৈছে স্বদেশপ্রেম।
তেওঁৰ কেইটিমান গদ্যৰ বৈশিষ্ট্য:
(ক) আন বুৰঞ্জীসমূহৰ দৰে সূৰ্য্যকুমাৰ ভূঞাৰ বুৰঞ্জীৰ ভাষাও কথিত ভাষাৰ ওচৰ চপা অস্পষ্ট, জটিলতা আৰু দ্বার্থকতা তেওঁৰ বুৰঞ্জীত নাই বুলিলেই হয়। যাৰ বাবে বর্ণনীয় বিষয় বোধগম্য হোৱাত তেনেই সহজ হৈ পৰিছে। যেনে—পাচে ইন্দ্ৰদেৱে আপোনাৰ দুই নাতি গুলো সুনলাইক পৃথিৱীলৈ নমাই পঠালে। সোণ-ৰূপৰ জখলাৰে নমাই পঠালে”। (সাতসৰী অসম বুৰঞ্জী)।
(খ) বুৰঞ্জীৰ গদ্য এফালে যিদৰে সৰল আৰু অনাড়ম্বৰ আনফালে সেই অনাড়ম্বৰাক আৰু অধিক ঘৰুৱা ভাষাৰ ওচৰ চপাবলৈ যাওঁতে তুৱা ঠাঁচ আৰু সৰল শব্দৰ যোজনা প্ৰায়ে প্রয়োগ কৰা দেখা যায়।
(গ) ছুটি ছুটি বাক্যৰ প্ৰয়োগ বুৰঞ্জীৰ গদ্যৰ এটি উল্লেখনীয় বৈশিষ্ট্য তেওঁৰ গদ্যৰীতিত দেখা যায়। যেনে—“গোভাৰ বাটে শৰাইঘটীয়া বৰফুকন প্ৰমুখ্যে সকলোকে পাঁচিলে। এইৰূপে সমস্তো গৈ জয়ন্তাপুৰ পালেগৈ।”
(ঘ) বুৰঞ্জীখনত যিদৰে চুটি বাক্যৰ প্ৰয়োগ আছে, সেইদৰে দীঘল বাক্যৰ প্ৰয়োগো আছে। যেনে— “পূর্ব্বে চুকাফায়ে যি বৰাহী মৰাণ পালে থামিথুমা, থাকুনথা, থাকুনখুন, এতিয়া তাৰ নাতি-পুষ্ঠিক চৰওৱা, পাইলোত, দিহিঙ্গত, কাঁজিত, বাঘটৌত, কতোক লক্ষককত পাতিলে।”
(ঙ) একেটি বাক্যতে মাথোন সৰু সৰু একাধিক বাক্যৰ সমাৱেশ বুৰঞ্জীখনৰ গদ্যৰীতিৰ অন্যতম বিশেষত্ব। উদাহৰণস্বৰূপে— “আত পাচে কছাৰীৰ জয়সিংহ ৰজা কটকী পঠাই, পত্ৰ-সন্দেশ দি কৈ আহিল, বোলে, – পূৰ্ব্বৰ আমাৰ মহঙ্গ সীমা কৰি ৰাজা, স্বৰ্গমহাৰাজা মোক এৰি দিয়োক।”
(চ) বুৰঞ্জী সাহিত্যৰ অন্তৰ্ভুক্তকৰণত কিছু বাদ-বিবাদ দেখা যায়। অর্থাৎ বুৰঞ্জীক সাহিত্যৰ অন্তৰ্ভুক্তত বহুতৰে প্ৰশ্ন থাকিলেও ‘পাদশাহ বুৰঞ্জীৰ প্ৰসংগত সূৰ্য্যকুমাৰ ভূঞাই ক’বৰ দৰে — “বুৰঞ্জীৰ কথাখিনি শুকান হাড়-চাল নহয়, তাত ভাবৰ সমাৱেশ আৰু আৱেগৰ সৌৰভ লক্ষ্য কৰিব পাৰি। অৰ্থাৎ ভূঞাদেৱৰ মন্তব্যৰ সাৰমৰ্ম এয়ে যে বিচাৰিব জানিলে বা আয়ত্ত কৰিব জানিলে বুৰঞ্জীৰ ভাষাতো সাহিত্যিক গুণ পাব পাৰি। কাৰণ তাতো প্রবাদ, উপমা, উপকথা, দৃষ্টান্ত আদিৰ সমাৱেশ প্ৰচুৰ পৰিমাণে আছে। উদাহৰণস্বৰূপে—
উপমাঃ “ই আহম। আক আনৰে সম নহয়।”
প্রবাদ : ‘ব্রাহ্মণক শূদ্ৰে শৰণ লগাব পাই যেন একো শাস্ত্ৰত বচন পোৱা নাই’। “তয়ো খোৰা ময়ো খোৰা। লেফেৰা বৰবৰা সিও খোৰা।”
(ছ) বুৰঞ্জীৰ লিখনশৈলী বা কখনশৈলীৰ এটা অন্যতম প্রধান বৈশিষ্ট্য— পাচে, আত পাচে, পূৰ্ব্বে, বোলে আৰু আদি শব্দৰে বাক্য আৰম্ভ কৰা ৰীতি। যেনে—
“পাচে সেইবেলা চোমদেৱ পূজা হ’ল”।
“আত পাড়ে কছাৰীৰ জয়সিংহ ৰজা কটকী পঠাই পত্র-সন্দেশ নি কৈ আহিল”।
1 thought on “ভট্টদেৱৰ গদ্যৰ বৈশিষ্ট্য কি কি ?”